19 ma’ruza. Atom tuzilishi reja: Atom tuzilishi

Borning kvant postulatlari. 
Nils Bor 1913 yilda atomning barqarorligiga va yutish hamda chiqarish 
spektral chiziqlarining mavjudligiga asoslanib, yadro atrofida elektronning 
dinamik harakatini diskret statsionar holatda yuz 
 
beradi deb faraz qildi. Bu 
nurlanishning diskretligi, kvantlar - fotonlar g'oyasi bilan Rezerfordning atom 
tuzilishi modelining uyg’unlashuivi edi. Nils Bor atomning planetar 
tuzilishining kvantlar nazariyasi asosiga o'zining uchta postalatlarini kiritdi. 
Qizig'i shundaki, Bor o'z postulatlari bilan klassik fizika qonunlarini batamom 
yo'qqa chiqarmadi, faqat ular ko'radigan harakatlarga ba'zi bir cheklashlar kiritdi. 
Shunday qilib, Bor postulatlarini ta'riflaymiz. Elektronlar atom yadrosi 
atrofida, faqat mumkin bo'lgan muayyan W
n
energiyali statsionar holatlaridan 
biriga mos kelgan orbitalar bo'ylab harakatlanishi mumkin. Elektron statsionar 
orbitada harakatlanayotganda impuls momenti (
n
r
m
n
n
e


) qirrali ( ) ra karrali 
bo’lib, kvantlashgan boladi, ya'ni 
n
r
m
n
n
e


(1) 
Bunda n - orbita tartib nomerini ifodalaydi, m
e
elektronning massasi, 

n
uning tezligi, r
n
orbilaning radiusi. 
Shunday qilib, Bor klassik fizika qonunlarmi atomga tatbiq qilishni rad 
etmadi, faqat ularga cheklanishlar kiritdi. 
Bu cheklanishlar orbitani kvantlash va atomning barqarorligidan iboratdir. 
Elektron bir statsionar orbitadan boshqasiga о’tganda, atom o'zidan yorug'lik 
kvanti-fotonning energiyasi h

mn
ni chiqaradi yoki yutadi. 
Bor postulatlari atom bir statsionar holatidan boshqasiga o'tishda 
chiqarayotgan yoki yutayotgan yorug'lik kvantining h

mn
energiyasi atomning bu 
ikki holatdagi energiyalarining farqi tengdir: 
n
m
mn
W
W
h



(2) 
Bundan nurlanish yoki nur yutish chastotasi: 
h
W
h
W
h
W
W
n
m
n
m
mn
/
/
/





(3) 
(3) ni to’lqin uzunligi orqali kam lfodalash mumkin. 

---

10 
1/

=1/hc(W
m
-W
n
) (3a) 
(3 a) dan ko'rinadiki, atomning nurlanish chastotasi hamma vaqt ikki 
hadning ayirmasiga teng. Shunday qilib. Воr postulatlari Rezerfordning atom 
planetar modelini kamchiliklardan xoli qildi.