18-мавзу: Таълим тизимини бошқаришнинг моҳияти

Таълим муассасасини бошқаришнинг принциплари ва вазифалари. Ҳар қандай фаолият сингари бошқариш фаолияти ҳам муайян тамойиллар асосида ташкил этилади. Таълим муассасасини бошқаришда қуйидаги тамойиллар устувор хусусият касб этади:


Педагогик тизимни бошқаришни демократиялаш ва инсонпарварлаштириш. Педагогик кадрларни танлов ва шартнома асосида ишга қабул қилиш, қабул қилинаётган қарорларни очиқ муҳокама қилиш, ахборотларнинг барча учун очиқ ва тушунарли бўлиши, маъмуриятнинг таълим муассасаси жамоатси олдида мунтазам ҳисобот бериши, ўқитувчи ва ўқувчиларнинг таълим муассасаси ҳаётига оид фикр билдириш имконига эгаликлари, муассасада демократик ғоялар етакчи ўрин тутишини англатади.
Таълим тизимини бошқаришда шахсга алоҳида ҳурмат билан муносабатда бўлиш, унга ишониш, педагогик фаолиятда субъектнинг субъектга муносабати даражасига эришиш, ўқувчи ва ўқитувчининг ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилиш, ўз истеъдодлари ва касбий маҳоратларини эркин намоён этиш учун шароит яратиш инсонпарварлик тамойилига асосланган бошқарув моҳиятини англатади.
Бошқаришнинг тизимлилиги ва ягоналиги. Таълим муассасасини бошқаришда унинг фаолиятида кўзга ташланадиган элементлар тизимли (бир-бирини тўлдирувчи) бўлиш билан бирга яхлит ҳолда намоён бўлади. Раҳбар таълим муассасасини бошқаришда ана шу алоҳидалик ва умумийликни инобатга олиши лозим. Бошқарувдаги тизимлилик ва ягоналик раҳбар билан педагогик жамоа ўртасидаги ўзаро ҳаракат ва алоқани таъминлайди, бир ёқлама бошқарувнинг олдини олади.
Бошқаришнинг марказлаштирилган ва марказлаштирилмаган ҳолатларининг рационал уйғунлиги. Бошқарувни марказлаштириш керагидан ортиқ бўлганда, албатта, маъмурий бошқарув кучаяди. Марказлаштирилмаслик эса педагогик тизим фаолиятининг сустлаштиради. Таълим муассасасини бошқаришда марказлаштириш ва марказлаштирмаслик ўртасидаги уйғунликни таъминлаш қабул қилинаётган қарорларнинг объектив бўлишини таъминлайди.
Якка ҳокимлик билан жамоатчилик бошқарувининг бирлиги педагогик жараённи бошқаришда якка ҳокимликка йўл қўймасликка қаратилган. Бошқариш фаолиятида ўқувчиларнинг тажрибаси, билимига таяниб, оқилона хулосалар чиқариш ўта муҳимдир. Бошқарув қарорларини қабул қилишда коллегиал (жамоатчилик асосида) ёндашув, унинг ижросини таъминлашда эса яккаҳокимликка бўйсуниш кутилган натижани беради.