18-мавзу: Таълим тизимини бошқаришнинг моҳияти

18-мавзу: Таълим тизимини бошқаришнинг моҳияти
Режа:
1. Таълим муассасасини бошқаришнинг педагогик-психологик асослари.
2. Таълим муассасаларининг Низом ва Уставлари.
3. Таълим муассасасини бошқаришнинг принциплари ва вазифалари.
4. Таълим муассасасининг бошқарув органлари.
5. Таълим муассасалари раҳбарларининг вазифалари.
6. Педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва малакасини ошириш.
Таълим муассасасини бошқаришнинг педагогик-психологик асослари. Бошқариш фақат ишлаб чиқаришгагина хос бўлган жараён эмас. Балки ижтимоий соҳалар, шунингдек, таълим тизимида ҳам бошқаришни тўғри ташкил этилиши жуда муҳим. Бошқариш маълум бир объектга ташкилий, режали, тизимли таъсир кўрсатишдир.

Таълим муассасаларини бошқариш назарияси таълим муассасаларининг менежменти назарияси билан бойитилиб, “таълим муассасасини бошқариш” тушунчаси “таълим менежменти” атамаси сифатида қўлланилмоқда.

“Кадрлар тайёрлаш Миллий дастури”да таълим муассасаси менежментини йўлга қўйишда қуйидаги вазифаларнинг ҳал қилиниши кўрсатилади:

Таълим менежметида ўзига хусусиятлар кўзга ташланади. Яъни: таълим менежменти “мақсадга мувофиқлик” сўзи билан аниқланадиган маънавий ўлчовга эга; таълим менежменти – бу фан ва санъат (чунки бунда инсонлар ўртасидаги ўзаро муносабатлар катта роль ўйнайди); менежмент мазмунида ўз аксини топадиган шахс, давлат ва жамият манфаатларининг ўзаро диалектик бирлиги; таълимни бошқаришда жамоатчиликнинг фаол қатнашуви.

ЎзРда таълим тизими давлат-жамоатчилик бошқарувига асосланади. Бу ҳолат таълим муассасаларида ўқитиш ва тарбияга боғлиқ масалалар давлат ва жамоатчилик ҳамкорлигида ҳал қилинади, таълим дастурлари ўқитувчи, ўқувчи ва ота-оналар томонидан ўзаро ҳамкорликда танланди, ўқувчи ҳамда ота-оналар таълим тури ва муассасаларини эркин танлайдилар.
Узлуксиз таълим тизими юқори давлат ва маҳаллий бошқарув органлари томонидан амалга оширилади. Ўзбекистон Республикаси Халқ таълими ҳамда Олий ва ўрта махсус таълим Вазирликлари таълим тизимини бошқарадиган юқори давлат органлари ҳисобланади.
Халқ таълими ҳамда Олий ва ўрта махсус таълим Вазирликларининг маҳаллий органлари қуйидагилар саналади:

Халқ таълими бўлимлари, шунингдек, маҳаллий ҳокимлик органлари тасарруфига киради ва унга бўйсунади.

Таълим муассасасини бошқаришда вазирликлар тасарруфидаги назорат органлари ёрдам кўрсатади. Назорат органлари таълим муассасаси фаолиятини ўрганади, таълим-тарбия жараёни натижаларини таҳлил қилади, илғор тажрибаларини аниқлайди, оммалаштириш чора-тадбирларини белгилайди, камчиликларни аниқлаб, бартараф этиш йўлларини излайди, мактаб директори ва ўқитувчиларга методик ва моддий ёрдам кўрсатади.
АЛ ва КҲКга ташкилий, ўқув-услубий ва илмий раҳбарлик қилиш, ДТСни ишлаб чиқиш, ўқув ва касб-ҳунар дастурларини бирлаштириш, муассасани педагог кадрлар билан таъминлаш, уларни қайта тайёрлаш ва тайёрлаш Олий ва ўрта махсус таълим Вазирлиги (Ўрта махсус касб-ҳунар таълими Маркази), унинг ҳудудий бошқармалари томонидан тармоқ вазирликлари, идоралар ва корхоналар билан биргаликда амалга оширилади^.

Бир йилда бир марта ўтказиладиган таълим муассасаси конференцияси ҳам жамоатчилик бошқарувига киради. Конференцияда таълим муассасаси Кенгаши, унинг раиси сайланади, Устави қабул қилинади.