18-mavzu: Estetikaning zamonaviy muammolari. Reja

Estrada.
Qadimda estrada bilan stirk yaxlit bir san’at turi hisoblangan. XIX asrga kelib, estrada stirkdan 
mustaqil tarzda faoliyat ko’rsata boshlagan. O’zbekistonda u Qo’qon xonligida XIX asr boshlarida tashkil etilgan 
keyinchalik «qiziqchilar» teatri deb atalgan.
7
Umuman olganda, u an’anaviy san’atlar ichida nisbatan Yangisi va 
ba’zi jihatlari bilan zamonaviy – texnikaviy san’at turlariga ma’lum ma’noda yaqinligi bor (estrada musiqasining 
zamonaviyligi, elektron asboblar ijrosi v.h.). 
San’at turi sifatida estrada omuxtalik tabiatiga ega, unda teatr, musiqa, stirk, askiya unsurlari yaqqol ko’zga 
tashlanadi. M., drama va komediyaning, kichik shakllari, intermediyalar, akrobotika, pontomima, janglyorlik, qo’shiq, 
badiiy o’qish v.b. janrlar muvafaqiyatli ijro etiladi. Unda zamonaviy muammolarning ko’ngil ochish usullari va kulgi 
vositasida ifodasini, xilma-xil tanqid yo’llarini ko’rish mumkin. Falsafiylik, ijtimoiy-siyosiy mavzular, estradada 
qisqa, lo’nda, qiziqarlili tarzda ochib beriladi. Estrada, sahnaviy san’at bo’lsa-da, teatrdan aynan ana shu «engilligi», 
«ko’ptomonlamaligi» bilan farq qiladi. Mashhur rus estrada aktyori E.Petrosyan shuni nazarda tutgan holda, bu san’at 
turini «san’atdagi jurnalistika» deb ataydi. 
Estrada namoyishlarini (nomerlarini) ko’pincha konferense bir tizimga solib turadi. Ba’zan esa buni aktyorning 
o’zi amalga oshiradi, estradada aktyor mahorati, uning xatti-harakatlari, yuz ifodasi, zarur paytdagi pauzasi v.b. 
hodisalar muvafaqqiyatning asosiy omili hisoblanadi. Estrada aktyori tomoshabin bilan uzviy aloqada bo’ladi: sahna 
va zal ba’zan bir-birini to’ldiradi. SHu o’rinda yana E.Petrosyanni eslashga to’g’ri keladi, mening bosh rejissyorim, 
tomoshabin u menga nima qilish kerakligini aytib berib turadi, deydi buyuk aktyor. 
Hozirgi paytda maxsus «estrada teatrlari» mavjud. Rus va jahon estradasida aktyorlar asosan yozuvchilar 
maxsus yozib borgan yoki matbuotda e’lon qilingan eng yaxshi hajviyalar asosida ish ko’radi. Afsuski, bizning 
aktyorlar «Obid A» teatrida ham «Mirza» teatrida ham asosan matnlarni o’zlari to’qiydilar va jahon latifalarini 
o’zbekchalashtirib tomoshabinga taqdim etadilar. Natijada aktyorlarimiz qanchalik iste’dodli bo’lmasin, (ularning 
ko’pi haqiqatan ham iste’dodli), chiqishlari qiziqchidan ko’ra, ko’proq bachkanalikka aylanib ketadi.
XX asrda jahon estradasida o’ziga xos estrada qo’shiqchiligi maxsus janr sifatida keng yoyildi. Jahonga 
mashhur estrada guruhlari va qo’shiqchilari katta shuhrat qozondilar («AVVA», «Yalla», Jekson, Tarkan v.b.), ulkan 
stadionlarda o’tkaziladigan «gala konstertlar» paydo bo’ldi. Bularning hammasi estradaning zamon talablariga, 
jurnalistlar tili bilan aytganda, «operativ» javob beradigan jurnalistik ruhdagi san’at turiga aylanganini ko’rsatadi. 
7
Qarang: O’sha manba, 129-b
.

---

SHundan kelib chiqadigan bo’lsak, bizning estradamizga qo’yiladigan talablar hozirgidan bir necha barobar yuksak 
bo’lishi kerak.