18-мавзу: Қадимги Ҳиндистонда архив ишининг илк кўринишлари. Император архивлари. Қадимги Ҳиндистон архивидаги дипломатик ёзишмалар

Упанишад (махфий таълимот)лар асосан фалсафий-диний рисолалардир. Упанишадларда фалсафий масалалар анча кенг ёритилган бўлиб, ҳиндлар тангриси Браҳма (Берунийда — Бароҳим) борлиқнинг ибтидоси ва интиҳоси, барча мавжудотларнинг асоси, деб улуғланади. Упанишадларга кўра, моддий олам, шу жумладан, инсон ҳам Атма-Браҳмадан пайдо бўлган ва ўшанга қайтади. Бу фикр исломдаги — суфийлар (Ибн Арабий, Мансур Ҳаллож ва бошқалар)нинг бутун борлиқ Аллоҳнинг тажаллийси, жамоли, яхши, пок инсонлар ҳақ висолига етишиб, у билан қўшилиб кетади, деган фикрларига уйғундир. Упанишадларда айтилишича, инсон бунга эришиш учун муайян ахлоқий мезонларга, карма ва дхарма таълимотига риоя қилиши керак.

Упанишад (махфий таълимот)лар асосан фалсафий-диний рисолалардир. Упанишадларда фалсафий масалалар анча кенг ёритилган бўлиб, ҳиндлар тангриси Браҳма (Берунийда — Бароҳим) борлиқнинг ибтидоси ва интиҳоси, барча мавжудотларнинг асоси, деб улуғланади. Упанишадларга кўра, моддий олам, шу жумладан, инсон ҳам Атма-Браҳмадан пайдо бўлган ва ўшанга қайтади. Бу фикр исломдаги — суфийлар (Ибн Арабий, Мансур Ҳаллож ва бошқалар)нинг бутун борлиқ Аллоҳнинг тажаллийси, жамоли, яхши, пок инсонлар ҳақ висолига етишиб, у билан қўшилиб кетади, деган фикрларига уйғундир. Упанишадларда айтилишича, инсон бунга эришиш учун муайян ахлоқий мезонларга, карма ва дхарма таълимотига риоя қилиши керак.

Упанишадларга кўра, ҳар бир инсон ўзидаги илоҳий дхармаларга мувофиқ яшайди. Агар инсон бу дунёдаги ҳаётида покиза, эзгу ниятлар билан яшаса, қайтадан дунёга келишда яна инсон бўлиб келади. Аксинча бўлса, одам тубан, ҳайвоний ишлар қилса, кейинги келишида жони ҳайвонга кўчади. Беруний «Ҳиндистон» асарида ёзишича: шу табақалар (браҳманлар, кшатрий-ҳарбийлар, вайшья—деҳқонлар, чорвадорлар, шудра—қуйи табақа вакиллари)дан кимнинг халос бўлишга тайёр ва лойиқ экани ҳақида ҳиндларнинг фикри турличадир. Баъзи ведашунослар браҳманлар ва кшатрийдан бошқалар қутулиш (нажот)га қобил эмас, чунки Ведани ўрганишга фақат улар ҳақли холос, дейдилар.