17-mavzu. Tarbiyaning mazmuni va vazifasi. Reja

deya nasihat qilganlar. 
Zardushtiylar dinining muqaddas kitobi «Avesto»da bu axloqiy o‘gitlar qoida 
sifatida quyidagicha kiritilgan «Inson butun umri davomida suv, tuproq, olov, 
umuman dunyodagi jamiki yaxshi narsalarni pok va bus-butun saqlashga burchlidir» 
- deyilgan. 
Ma’lumki, inson onadan axloqsiz yoki bezori bo‘lib tug‘ilmaydi, uni yo 
ijtimoiy tuzum yoki atrofdagi muhit buzadi. 
Axloq odamlarning bir-birlariga, jamiyatga, davlatga, xalq mulkiga, oilasiga 
mehnat mahsulotlari kabilarga munosabatini muayyan tartibga soladigan xatti-
harakat qoidalari tizimida namoyon bo‘ladi. Aniqrog‘i axloq kishining ichki olami, 
e’tiqodi, fazilatlari sifatida namoyon bo‘ladi. Axloq sharti yaxshilik bilan yomonlik 
o‘rtasidagi murakkab muammolar haqida bahs yuritib, insonning kamolotga erishish 
yo‘lini yoritib boradi. 
Qadimgi allomalarimiz axloq va odob haqida juda katta baho berib, uni 
jamiyatning poydevori deganlar. Muqaddas Qur’oni Karimda va payg‘ambarlarimiz 
Muhammad Alayhissalomning hadislarida insoniy axloq-odobning barcha qirralari 
o‘z ifodasini topgan. Muqaddas kalimalarning deyarli hammasida yaxshi 

---

amallarning hidoyatiyu yomon odatlarning zarari bayon etilib, ulardan qanday qilib 
saqlanish lozimligi haqida yo‘l-yo‘riqlar ko‘rsatib qo‘yilgan. 
-
Madaniylik
-har bir inson madaniy saviyasi orqali el orasida yo yaxshi yo 
yomon nomga ega bo‘ladi. SHaxsning hurmat bilan tilga olinishi ham, nafrat bilan 
yuz o‘girishlariga ham o‘zi sababchi. Bu esa uni xulq-atvori, xatti-harakatlari, 
yurish-turishi, o‘zini tutishi, demak, madaniy saviyasi jihatdan el orasida obro‘ga 
ega bo‘ladi. 
Yaxshi fazilat shunday yaxshi narsaki, uni odam hayotining ma’naviy xazinasi 
desa bo‘ladi. Bu xazinada inson husnining durdonalari saqlanadi. «Inson» deganda, 
biz shu ma’naviy boylik xazinasining ajoib sohibkorlarini tushunamiz. 
Odam umrini jamiyat ichida o‘tkazadi. Bu esa odamni xatti-harakati, turish-
turmushi el ko‘zida bo‘ladi. Bundan chiqdi, elning qarg‘ishini emas, elning olqishini 
o‘ylash, el ichida qarg‘a bo‘lib ajrab emas, balki kabutar bo‘lib birga yashash kerak. 
SHuning uchun madaniyatni odamning olgan bilimi va kiyingan kiyimida deb 
bilmasdan, uni xulq-atvorida yurish-turushida, ichki dunyoqarashida deb bilamiz. 
Madaniyatini odam sotib ololmaydi, uning hayotda tutgan o‘rni, mehnati, 
odamiyligi, xulq-atvori beradi. 
Insonning o‘z ona tiliga bo‘lgan mehru-muhabbati va hurmati, o‘z tilini 
qanchalik bilish-bilmasligi undagi madaniylik darajasiga o‘lchovdir. 
Xullas madaniyatli bo‘lish uchun odamga faqat bilim, kiyim, taqinchoq, yaxshi 
ro‘zg‘orni o‘zigina kifoya emas, shular bilan birga yana shirinso‘zlik, tozalik, 
saranjomlik, og‘irlik, haqqoniylik, mehnatsevarlik, halollik va eng muhimi o‘z ona 
tiliga muhabbat va uning sofligini saqlashga harakat ham zarurdir.