17-mavzu: kichik guruhlar psixologiyasi reja

17-MAVZU: KICHIK GURUHLAR PSIXOLOGIYASI


REJA:
1. Guruh funksiyalari
2. Guruh parametrlari va strukturasi
3. Kichik guruhlar psixologiyasi muammosi
4. Kichik guruhlar klassifikatsiyasi
5. Kichik guruhlardagi dinamik jarayonlar
6. Guruh o‘lchamlari va uning tizimi
7. Jamoalarda psixologik o‘zaro moslik
8. Guruhdagi psixologik muhit va uni o‘rganish


1. Guruhfunksiyalari
Nimasababdanodamlarguruhlarga birlashadilar vako‘pinchaguruhgaa’zoliklarinijudahamqadrlaydilar?Shubhasiz,guruhlar, umuman, jamiyatningvauningharbira’zosininguyokibuehtiyojlariniqondirishnita’minlaydi.AmerikaliksotsiologNilDjozefSmelzerquyidagiguruhfunksiyalariniajratibko‘rsatadi:
1)ijtimoiylashtiruvchi;
2)instrumental;
3)ekspressiv(ifodali);
4)qo‘llab-quvvatlovchi.
Ijtimoiylashtirish – bushaxsnimuayyanijtimoiymuhitgajalbqilishvauningme’yorlarivaqadriyatlarini o‘zlashtirish jarayoni. Inson yuqoridarajada uyushgan primatlar singari faqatguruhda o‘zinisaqlabqolishivayoshavlodgata’limvatarbiyaberilishinita’minlaydi.Guruhda,ayniqsa,oilada,shaxsbirqatorzarurijtimoiyko‘nikmalarniegallaydi.Bolayashaydiganboshlang‘ichguruhlaruningkengroq ijtimoiy aloqalar tizimiga qo‘shilishiuchunasosyaratadilar.Shaxsningbirorbirshakldaijtimoiylashishi o‘ziningbutunhayotidavomidaamalgaoshiriladi.Shundayqilib,shaxs a’zobo‘lganturlixilguruhlar,ungaushbujamiyatningqadriyatlarigamuvofiqravishdama’lumdarajadata’sirqiladi.
Guruhninginstrumentalfunksiyasiodamlarningbirgalikdagifaoliyatiniamalgaoshirishdir.Ko‘pginaishlarniyolg‘izamalgaoshirishmumkinemas.Konveyerjamoasi,qutqaruvguruhi,futboljamoasi,xoreografikansambl–bularningbarchasijamiyatdamuhimrolo‘ynaydiganguruhlargamisoldir.Ularnivazifagayo‘naltirilganguruhlarhamdeyishadi.Bundayguruhlardaishtiroketish,qoidatariqasida,odamgamoddiyhayotnita’minlaydi,ungao‘zininamoyonqilishimkoniyatiniberadi.
Guruhningekspressivfunksiyasiodamlarningma’qullash,hurmatvaishonchgabo‘lganehtiyojlariniqondirishdir.Ushburolniko‘pinchabirlamchi vanorasmiyguruhlar amalga oshiradi.Shaxs a’zosifatida,ungapsixologikjihatdanyaqinbo‘lganodamlar, ya’ni qarindoshvado‘stlarbilanmuloqotqilishniyaxshiko‘radi.
Guruhningqo‘llab-quvvatlovchi funksiyasiodamlarularuchunqiyinvaziyatlardabirlashishgamoyilbo‘lishidanamoyonbo‘ladi.Ularyoqimsizhis-tuyg‘ularni yengillashtirish maqsadida guruhdanpsixologik qo‘llab-quvvatlashini istaydilar.Bunga yaqqolmisolsifatidaamerikalikpsixologStenli Shaxterningtajribasini keltirish mumkin.Birinchidan,universitetlardanbiriningtalabalaribo‘lgan respondentlarni ikkiguruhgabo‘lishadi.Ulardanbirinchisininga’zolarigaularelektrtokiningnisbatankuchlizarbalarigaduchorbo‘lishlarihaqidaxabarberishadi.Ikkinchiguruha’zolariga esa ularga juda yengil,qichishadigandek elektrtokiurishikutayotganini aytishadi.Bundantashqari,barcha talabalarga eksperimentqanday tarzda boshlanishini xohlashlari haqidasavolberiladi:yolg‘izmiyokiboshqaishtirokchilarbilan birgami?Birinchiguruh respondentlariningtahminanuchdanikkiqismiboshqalarbilan birga bo‘lishniistashlarianiqlangan.Ikkinchiguruhda,aksincha, respondentlarningtahminanuchdanikkiqismieksperimentningboshlanishiniyolg‘izyokiboshqalarbilan birga boshlanishining farqi yo‘qligini aytishadi.Shundayqilib, Shaxter birorkishitahdid soluvchi omilgaduchkelgandaguruhungapsixologik qo‘llab-quvvatlovchi yoki dalda beruvchilik hissini berishimumkin, deb xulosaga keladi.Xavfoldidaodamlarbir-birigapsixologikjihatdanyaqinlashishgamoyil bo‘ladilar.
Guruhningqo‘llab-quvvatlovchi funksiyasiguruhpsixoterapiyasimashg‘ulotlarida yaqqolroq namoyonbo‘lishimumkin.Bundantashqari,ba’zanodampsixologikjihatdanguruhningboshqaa’zolarigashuqadaryaqinlashib qoladiki,uning guruhdan ketishi yoki uni tark etishining (masalan,davolanishningumumiyyakunigako‘ra)boshdankechirilishi qiyin bo‘lib qoladi.Shuninguchunguruhpsixoterapiyasikursinitugatishuchunmaxsusvariant–buguruhtarkibinisaqlabqolishva patsiyenlarning shifokorlarsiz ham aloqanidavomettirish hisoblanadi.