17-mavzu: kichik guruhlar psixologiyasi reja

3.Kichikguruhlarpsixologiyasi muammosi
Kichikguruhlarmuammosi sotsial psixologiyadaengyaxshiishlanganvako‘plabilmiytadqiqotlar o‘tkazilgan ob’yektlardandir.Buan’anaAmerikadao‘tganasrimizboshida o‘tkazilganko‘plabeksperimentaltadqiqotlardanboshlanganbo‘lib,ulardaolimlaroldigaqo‘yilganasosiymuammoshuediki,individyakka holdayaxshiishlaydimiyokiguruhdayaxshiroqsamaraberadimi,boshqaodamlarningyonidabo‘lishiuningfaoliyatigaqandayta’sirko‘rsatadi.Shunita’kidlashlozimki,bundaysharoitlardaindividlarning o‘zarohamkorligi(interaktsiya)emas,balkiularningbirvaqtdabiryerdabirgabo‘lganligifaktining(koaktsiya)ta’siri o‘rganildi.Olinganma’lumotlarshuniko‘rsatadiki,boshqalarbilanhamkorlikdabo‘lganindividfaoliyatiningtezligioshadi,lekinharakatlarsifatianchapasayishianiqlandi.Bundayma’lumotlaramerikalikN.Triplett,nemisolimiA.Mayer,rusolimiV.M.Bexterev,yanabirnemisolimiV.Myodevaboshqalarningtadqiqotlaridahamqaydetildi.
Bupsixologikhodisa sotsial psixologiyada sotsial fasilitatsiyanominioldi.Uningmohiyatishundaniboratediki,individningfaoliyatmahsullarigauningyonidabo‘lganboshqaindividlarningbevositata’siribo‘lib,buta’siravvalo, sensor kuchayishlar hamda ish harakatlarning,fikrlashlarningtezliginamoyonbo‘ladi.Lekinayrimeksperimentlardateskarieffekthamkuzatiladi,ya’niboshqalarta’siridaindividreaktsiyalaridatormozlanish,faoliyatiningsusayishiholatlari;bunarsafandaingibitsiyanominioldi.Lekinolganfaktlarningqandayligidanqat’iynazar,olimlaruchunkichikguruhlarasosiytadqiqotmavzuigaaylanibqoldivaularnatijasidaqatorqonuniyatlarochildi.
Birinchidan,kichikguruhlarninghajmiunitashkiletuvchishaxslarsonixususidashundayfikrgakelindiki,kichikguruh «diada» ikkikishidantortib,tomaktabsharoitida30-40kishigachadebqabulqilindi.Ikkikishilikguruhdeyilganda,avvalooila, yangishakllanganoilako‘proqnazardatutiladi,lekinsamarali o‘zarota’sirnazardatutilganda7±2kishinazardatutiladi.Bundayguruhturli sotsial psixologiktadqiqotlaruchunham,sotsialpsixologiktreninglar o‘tkazishuchunhamqulayhisoblanadi.
Ikkinchidan,guruhning o‘lchamiqanchalikkattabo‘lsa,uningalohidaolinganshaxslaruchunqadrsizlanibborishxavfikuchayadi.Ya’nishaxsningko‘pchilikdaniboratguruhdan o‘zinitortishvauningnormalarinibuzishgamoyilligiortibboradi.
Uchinchidan,guruhninghajmikichiklashibborgansarishaxslararo o‘zaromunosabatlartaranglashibboradi.Chunki,shaxslarningbir-birlarioldidamas’uliyatlariningoshishivayaqindanbilishlariuning o‘rtasidagialoqalardadoimaniqlikbo‘lishinitalabqiladi.Munosabatlardagi harqandaydisbalanslarochiqholdagiziddiyatlarnikeltiribchiqaradi.
To‘rtinchidan,agarguruha’zolariningsonitoqbo‘lsa,ular o‘rtasidagi o‘zaromunosabatlarjuftbo‘lganholdagidananchayaxshibo‘ladi.Shundanbo‘lsakerak,boshqaruvpsixologiyasidaodamlarnibirornimagasaylashdavaumumanrasmiytanlovlardaguruhdagiodamlarsonitoqqilibolinadi.
Beshinchidan, shaxsningguruhtaz’yiqigaberilishivabo‘ysunishihamguruha’zolariningsonigabog‘liq.Guruhsoni4-5kishibo‘lgungaqadar,uningta’sirikuchayaboradi.Lekinundanortibketgachta’sirchanlikkamayibboradi.Masalan,kuchadasodirbo‘lganbaxtsiz hodisaningguvohlarisoniortibborgansari,jabrlangangayordamberishgaintilish,mas’uliyathissipasayibboradi.Buqonuniyatlarnibilish,tabiiyguruhlarniboshqarishishinianchayengillashtiradi.