17 – Mavzu. Polimerlarning molekulyar massasini aniqlash usullari Mavzuning asosiy masalalari

Chiziqli poliefirlarning molekulyar og’irligini topish.
Chiziqli poliefirlar
 
yuqori 
molekulyar kislotalar deb qabul qilinsa, ularning molekulyar og’irligi karboksil gruppalar
sonini aniqlash yo’li bilan topilishi mumkin: 
H – [ - O – R – O – C - R – C - ]n – OH 
|| || 
O O 
Bunday polimerlarni kaliy gidroksid bilan titrlab, kislota soni (k.s.) aniqlanadi. Molekulyar 
og’irlikni quyidagi formuladan hisoblab topish mumkin: M = 56 
.
1000/k.s. bu formulada: 56 – 
kaliy gidroksidning molekulyar og’irligi; k.s. – kislota soni, ya’ni kaliy gidroksidning 1gr 
polimerni titrlash uchun sarflangan miqdori, mg hisobida. Lekin poliefir molekulalarining ikkala 
uchida gidroksil gruppa yoki karboksil gruppalar bo’lishi mumkin. Shuning uchun, bu gidroksil 
gruppani va karboksil gruppalar yig’indisini aniqlab, ularning molekulyar og’irligini topish usuli 
ishonchliroq usuldir: 
56
.
2
.
1000 
M = --------------- 
k.s. + g.s. 
bu formulada; k.s. – kislota soni; g.s. – gidroksil soni. 
Kislota sonini aniqlash. 
Har birining sig’imi 250 ml bo’lgan konussimon ikkita kolbaga 
kaliy gidroksidning spirtdagi 0.1 N li eritmasidan 25 ml va 1 gr polimer solinadi. Shu bilan bir 
vaqtda, polimer solinmagan kontrol tajriba ham o’tkaziladi. 2 soatdan keyin aralashma xlorid 
kislotaning 0.1N li eritmasi bilan titrlanadi (indikator sifatida fenolftalein olinadi). Kislota soni 
quyidagi formuladan topiladi: 
k.s.=(a–b)
.
T
.
1000/g bu formulada: a–xlorid kislotaning kontrol tajribada titrlashga sarf 
bo’lgan 0.1N li eritmasi hajmi, ml hisobida; b–xlorid kislotaning asosiy tajribada titrlashga sarf 
bo’lgan 0.1N li eritmasi hajmi, ml hisobida; T–xlorid kislota eritmasining kaliy gidroksid 
bo’yicha titri, gr/ml hisobida. g–namunaning og’irligi, gr hisobidi. O’tkazilgan ikki tajriba 
natijalarining o’rtacha qiymati olinadi.