16-gruppacha elementlari va ularning birikmalari Reja: Elementlar atomlari xossalarining umumiy tavsifi va elektron formulalari Kislorod va uning olinishi

Kislorodning vodorodli birikmalari. Suv molekulasining tuzilishi, uning xossalari
Yerning 6 km qalinlikda 71% yuzasi suv bilan qoplangan. Suv hayotning yuzaga kelishida katta o’rin egallaydi. Yerda suvning umumiy miqdori 14.10¹⁸ t deb baholanadi. Suv asosan okeanlarda va dengizlarda jamlangan. Yerda eng ko’p tarqalgan moddalardan biri suv bo’lib, yer qobig’ining 3/4 qismi suv bilan qoplangan. Quruqlikning ~20% qismi qattiq suv qor va muzliklar bilan qoplangan suvga chuchuk suv deyiladi. Chuchuk suv hissasiga (daryo va ko’l suvlari) 2^.10¹⁵ t. to’g’ri keladi. Ichishga yaroqli tabiiy suvda hamisha aralashmalar bo’ladi. Ulardan ayrimlari muallaq holda bo’lsa, bir xili erigan holda bo’ladi. Suv muallaq aralashmalardan tindirish va filtrlash yo’li bilan tozalanadi. Laboratoriyada bu maqsadda filtrlash usulidan foydalaniladi. Suvni erigan aralashmalardan tozalash uchun haydash usulidan foydalaniladi. Haydash usuli bilan olingan suvga distillangan suv deyiladi. Suvning formulasi- odatdagi sharoitda suv vodorod bog’lanishlar hisobiga kuchli darajada assosialangan bo’ladi, 20 C da ( ) assosialanish darajasi x=4 ga teng bo’ladi. Buning natijasida suvning suyuqlanish va qaynash temperaturasi qiymati VI gruppa elementlarining vodorodli birikmalari (H₂S, H₂Se, H₂Te) nikiga nisbatan ancha yuqori bo’ladi. Suv molekulasining elektron tuzulishi:
Suv tarkibi bo’yicha 11,11% vodorod va 88,89% kisloroddan tashkil topgan. Uning hosil bo’lishida 1 hajm kislorod bilan 2 hajm vodorod birikadi. Quyidagi rasmda suv molekulasining geometrik o’lchamlari va fazoviy tuzilishi keltirilgan.

Rasmdan ko’rinib turibdiki, suv molekulasida ikkalla atom vodorod kislorod atomining bir tomonida joylashgan. Buning natijasida suv molekulasida H-O bog’lari kuchli qutblangan, uchburchak shaklida, valent burchagi =104,50⁰ bog’lanish uzunligi =0,96A suvda kislorod atomi sp³ gibridlangan holatda bo’ladi.