15-Mavzu: Axborot texnologiyalari Axborot texnologiyasi iqtisodiy informatikaning qismi sifatida

Zamonaviy axborot texnologiyasi – shaxsiy kompyuterlardan keng foydalanishga, foydalanuvchilarning (dasturlash bo‘yicha mutahassis bo‘lmaganlar) axborot jarayonida faol ishtirokiga, «do‘stona» foydalanuvchi interfeysining yuqori darajada bo‘lishiga, umumiy va muammo mazmunidagi amaliy dasturlar paketidan keng foydalanishga, EHM hisoblash tarmoqlari tufayli ma’lumotlarning uzoqdagi bazalariga kirib borish imkoniyatiga asoslangan texnologiyadir.
Zamonaviy axborot texnologiyalarini yaratishning uch asosiy tamoyillari quyidagilar:

1. 
   Kompyuterli interaktiv muloqotli ish rejimi;
   
2. 
   Boshqa dasturiy mahsulotlar bilan integratsiyalashish, o‘zaro aloqa;
   
3. 
   O‘zgarish jarayonlarining ma’lumotlar va vazifaning quyilishi jihatidan moslashuvchanligi.
   

4.Avtomatlashtirilgan axborot texnologiyalarining turkumlanishi


Avtomatlashtirish - bu inson ish faoliyatini mashina va mexanizmlar
bilan almashtirish demakdir. U texnik, tashkiliy va iqtisodiy mazmundagi xatti-harakatlar hamda tadbirlar kompleksidan iborat bo‘lib, ishlab chiqarish jarayoni, boshqaruv jarayonining u yoki bu ishini amalga oshirishda inson ishtirokini qisman yoki butunlay cheklash imkonini beradi.
Avtomatlashtirish qachon zarur bo‘ladi? Quyidagi hollarda boshqaruvni avtomatlashtirish, demak, axborot tizimini, texnologiyani avtomatlashtirish zarur bo‘ladi:

• 
  insonning fiziologik va psixologik imkoniyati mazkur jarayonni boshqarish uchun etarli bo‘lmasa;
  
• 
  boshqaruv tizimi inson hayoti va salomatligi uchun xavfli muhitda bo‘lsa;
  
• 
  boshqaruv jarayonida ishtirok etish kishidan o‘ta yuqori malakani talab etsa;
  
• 
  boshqarish kerak bo‘lgan jarayon o‘ta tang yoki avariya holatida bo‘lsa.
  

Avtomatlashtirilgan axborot texnologiyasi (AAT) – boshqaruv vazifalarini hal etish uchun tizimli tashkil etilgan axborot jarayonlarini amalga oshirish usul va vositalari majmuidir. U hisoblash texnikasi va aloqa vositalaridan foydalanish asosida rivojlangan dasturiy ta’minotni qo‘llash bazasida bajariladi.
SHunday qilib, avtomatlashtirilgan axborot texnologiyasi texnik vositalardan, ko‘proq kompyuterlar, kommunikatsiya texnikalari, tashkiliy texnika vositalari, dasturiy ta’minot, tashkiliy – uslubiy materiallar va texnologik zanjirga birlashgan personaldan iborat bo‘ladi. Ushbu harakat zanjiri axborotni yig‘ish, uzatish, to‘plash, saqlash, qayta ishlash, foydalanish va tarqatishni ta’minlaydi.
Demak, har qanday axborot texnologiyasining maqsadi - belgilangan tashuvchi vositada talab qilingan sifat darajasida kerakli axborotni olishdir.
Avtomatlashtirilgan axborot texnologiyasini bir qator belgilarga, xususan, axborot tizimini avtomatlashtirishni amalga oshirish imkoniyati, avtomatlashtirilgan axborot texnologiyasining boshqaruv vazifalarini qamrash darajasi, texnologik operatsiyalar sinfi, foydalanuvchining interfeys turi, EHM tarmog‘idan foydalanish variantlari va xokazo xususiyatlariga ko‘ra tasniflash mumkin (3.3-rasm).