15 – Мавзу метод ва методология: асосий тушунчалар

методологик тамойиллардан фарқ қилсада,
уларга асосланади.
Фалсафа методлари
Энг қадимги кенг тарқалган методлардан бири диалектика бўлса, иккинчиси
метафизикадир. Бироқ фалсафа методлари булар билан чекланмайди.
Бугунги кунда унинг софистика, эклектика, аналитик, (ҳозирги замон аналитик
фалсафаси), интуитив, феноменологик, синергетик, герменевтик (тушуниш)
ва бошқа турлари ҳам мавжуд. Эндиликда турли методларни бирлаштириш
жараёни ҳам рўй бермоқда (масалан, Гадамер герменевтикани
рационал диалектика билан бирлаштиришга ҳаракат қилади).
ДИАЛЕКТИКА
Диалектика (юнон. dialektika — баҳс, суҳбат) табиат, жамият ва
билиш тараққиёти қонуниятлари ҳамда уларнинг асосида шакл-
ланадиган умумий тафаккур услуби ва амалий фаолият ҳақидаги
таълимотдир. У грек тилида баҳс ва суҳбатлашиш санъати, деган
маънони англатади. Антик дунё файласуфлари уни ҳақиқатга
эришиш йўли ва усули сифатида талқин этганлар. Ҳозирги давр-
га келиб диалектика оламдаги нарса ва ҳодисалар доимо ўзгариш-
да, ўзаро алоқадорлик ва боғликликда, тараққиёт ва ривожланиш-
да, деб тушунишдир. Унга кўра, оламда ўз ўрнига ва жойига,
яшаш вақти ва ҳаракат йуналишига эга бўлган барча нарсалар
ва воқеалар бир-бирлари билан боғлиқ ва алоқадор тарзда,
бир-бирларини тақозо этадиган, доимий ва такрорланиб туради-
ган боғланишлар орқали намоён булади
Диалектик мантиқ мавҳум тафаккурда энг умумий қонунларнинг амал қилиниши.
Билиш жараёни диалектикаси, унда
энг умумий қонунларнинг намоён бўлиши.
МЕТАФИЗИКА
Диалектиканинг бошқа томонлари ҳақидаги хулосалар, шунингдек ундан диалектиканинг энг умумий қонунларини илмий билишда қандай қўллаш мумкинлиги ҳақидаги қоиданинг келиб чиқиши.
Объектив реаллик ва унинг умумий қонунлари тараққиёти ҳақидаги тасаввурлар.