14–mavzu: Chegaralangan leksikaning uslubiy vazifalari. Tarixiy va arxaik so‘zlarning badiiy matn tarkibidagi uslubiy vazifalari reja

4-topshiriq. Chegaralanmagan leksikaga klaster tuzing.


Mustaqil ta’lim mashg‘ulotlari





1-topshiriq. P.Qodirovning “Yulduzli tunlar” asarini o‘qing va matndan eskirgan so‘zlarni ajrating.


2-topshiriq. Badiiy asarlardan eskirgan so‘zlarning turlariga misollar toping va izohlang.



Eskirgan so‘zlar







Arxaik so‘zlar

Tarixiy so‘zlar


Nazorat savollari:
1. Termin va atamaga ta'rif bering.
2. Tarixiy so‘z va arxaizmning farqi nimada?
2. Yangi so‘zlar badiiy matnda qanday vazifa bajaradi?
3. Sheva so‘zlarining estetik vazifasi haqida ma'lumot bering.
4. Chet va haqorat so‘zlari nima maqsadda badiiy matnga olib kiriladi?


Testlar:
1. Umumxalq tilidagi so‘zlarning ma'nolarini maxsuslashtirish orqali hosil qilingan atamani toping.
A) ega
V) go‘zal
S) yaproq
D) kitob
2. Evfemizm so‘zining ma'nosi qaysi qatorda to‘g‘ri izohlangan?
A) bir necha ma'no ifodalaydigan so‘zlar
V) qo‘llanishi taqiqlangan so‘zlar
S) eskirgan so‘zlarning bir turi
D) qo‘pol, beadab so‘zlar o‘rniga yumshoq so‘zlarni qo‘llash
3. Ma'lum hududdagina ishlatilib, faqat shu yerda yashovchi kishilarga tushunarli bo‘lgan so‘zlar qanday ataladi?
A) atamalar
V) paronimlar
S) terminlar
D) sheva so‘zlar
4. Cho‘rak (non), qarinja (chumoli), gashir (sabzi) so‘zlari quyidagi so‘z guruhlarining qaysi biriga mansub?
A) eskirgan so‘zlar
V) tarixiy so‘zlar
S) shevaga xos so‘zlar
D) yangi so‘zlar
5. Eskirgan so‘zlarni toping.
A) baynalmilal, vazir, qalam
V) g‘o‘r, o‘ra, chuqur
S) qit'a, charx, chig‘iriq
D) paranji, charx, chig‘iriq
6. Tilshunoslikda ... deb ataluvchi haqorat so‘zlarida o‘ta salbiy munosabat, kamsitish, mensimaslik, haqorat kabi bir qator ifoda semalari juda ochiq ko‘rinib turgan bo‘ladi. Ushbu gapda tushirib qoldirilgan so‘zni topib yozing.
A) neologizmlar
V) arxaik so‘zlar
S) varvarizmlar
D) vulgarizmlar
7. Uning ostida buvak - ukacham ko‘zlarini chirt yumib, qovog‘ini solib yotardi. Ushbu gapdagi buvak so‘zi qaysi hududga tegishli?
A) Andijon
V) Toshkent
S) Buxoro
D) Samarqand
8. Fasohat so‘zining zamonaviy variantini toping.
A) estetika
V) psixologiya
S) nutq madaniyati
D) notiqlik san'ati