14-ma’ruza. 7-bob. 14-mavzu: tekis egilish

d
bunda: M₀ — sof buralish momenti;
 — ko’ndalang kesim qalinligi; . '
J_d — sterjen kesim yuzasining geometrik. xarakteristikasi bo’lib, u doiraviy kesim yuzali sterjenlar uchun qutb inersiya momentini ifodalaydi va ensiz polosa uchun
h   ³

J_d  ₃
(a)
ga teng bo’ladi.

Polosaning buralish burchagi

 ^' 
M ₀
GJ _d
, (12.2)
quyidagiga teng bo’ladi.

bunda: G — siljish moduli;
Kesim yuzasi bir necha ensiz to’g’ri to’rtburchakli polosalardan iborat bo’lgan sterjenlarda ham urinma kuchlanishlar oqimi yopiq egri chiziq bo’ylab yo’nalgan bo’lib (12.5-shakl, a),.amalda esa yetarli darajada aniqlik bilan ularda urinma kuchlanishlar oqimi 12.5-shakl, v da ko’rsatilgandek, bir necha yopiq konturlardan iborat deb qaraladi.
Bularda kuchlanishlar kesim qalinligi bo’yicha chiziqli qonun bo’yicha taqsimlanadi (12.5-shakl, g)..Demak, element kesim yuzasining o’rta chizig’ida urinma kuchlanishlar nolga teng bo’lar ekan. Qalinligi eng katta bo’lgan elementda o’rta chiziqdan eng uzoqda hamda element uzun tomonining o’rtasida yotgan nuqtalarda kuchlanishlar eng katta qiymatiga erishadi. Urinma kuchlanishni aniqlash formulasi (12.1) formulagaga

o’xshash bo’lib, undagi hamda (12.2) formuladagi J_d
formulani quyidagi ko’rinishda yozamiz:
ni ya’ni, (a)

ⁿ h ³
J   _ ^{i i} , (12.3)

i1 3

bu yerda, uzunligi;
h_i - o’rta chiziq bo’yicha o’lchanadigan har bir qismining

_i - mazkur kesimning qalinligi.
Prokat buyumlar uchun (12.3) formuladagi koeffisiyentitajriba natijalariga ko’ra prokat profillar uchun quyidagicha qabul qilinadi:
qo’shtavr uchun 1,20;
shveller uchun 1,12;
burchaklik uchun 1,0;
Parchin mix bilan yoki payvandlab hosil qilingan profillar

uchun J_d

1. 
   ) g) 12.5-shakl
   

ning qiymati tashkil etuvchilarning yig’indisi sifatida olinadi.

Yupqa devorli sterjenlarning erkinmas buralishi deb, turli ko’ndalang kesim yuzalarida deplanasiya turlicha bo’ladigan buralishga aytiladi.
Agar 12.6-shakl, a da ko’rsatilgan silindr shaklidagi yupqa devorli sterjenlarning bir uchini qistirib mahkamlab, ikkinchi uchiga burovchi juft kuch qo’yilsa, oraliq kesim yuzalarida deplanasiya mahkamlangan kesimdagi noldan erkin uchidagi maksimum qiymatga o’zgaradi. Sterjen turli ko’ndalang kesim yuzalaridagi nuqtalarning bo’ylama o’q bo’yicha ko’chishi turlicha bo’lganligidan tolalarning nisbiy cho’zilishi paydo

bo’ladi ( _z
 0 ), demak, yuzalarda urinma kuchlanishlardan tashqari

normal kuchlanishlar ham paydo bo’ladi.
Erkinmas buralishning o’ziga xos asosiy xususiyatlarini o’rganish maqsadida 12.6-shakl, a da ko’rsatilgan qo’shtavrning o’rta sirtini ko’rib chiqamiz.
M _z momentni T juft kuch ko’rinishida olib, uning ta’siridan
qo’shtavr buralishi bilan birga uning tokchalarining ham egilishiga ishonch hosil qilamiz.
Sterjenni ko’ndalangiga fikran kesib, T kuchlar qo’yilgan bo’lagini tashlab yuboramiz. Qoldirilgan qismining kesim yuzasida hosil bo’ladigan normal kuchlanishlarning tarqalish epyurasi 12.6-shakl, b da ko’rsatilgan.

Bu kuchlanishlarni
_ orqali belgilaymiz va u devor qalinligi  bo’ylab

o’zgarmaydi. deb xisoblaymiz (12.6-shakl, v). N_ kuchlar o’z-o’zidan
muvozanatlanadigan ichki kuchlar bo’lagining muvozanat shartidan topib bo’lmaydi. Sterjen qoldirilgan bo’lagining muvozanat shartidan berilgan kuchlar

12.6-shakl.
sistemasi uchun quyidagi tengliklar qanoatlantirilishini aniqlash mumkin: