14-ma’ruza. 7-bob. 14-mavzu: tekis egilish

5) Tavr . Bu shakldagi kesim uchun ham yuqoridagilardek kesim konturiga urinmalar o’tkazsak, urinmalar sistemasi olti burchaklik hosil qilganligidan kesim yadrosi ham olti burchaklik shaklida bo’ladi (11.25- shakl).

2. 
   Amalda mashinalarning buralishga ishlovchi qismlari, masalan, turli tirsakli vallar, shuningdek, spiral prujinalar buralish bilan birga egiladi. Elektropoyezd motor vagonlarining, tramvay vagonlarining o’qlari buralish bilan birga egilishga ham qarshilik ko’rsatadi. Garchi buraluvchi vallarga bevosita ko’ndalang kuchlar ta’sir qilmasa ham, ular o’z xususiy og’irligi ta’sirida va shu tufayli aylanish vaqtida hosil bo’ladigan markazdan qochirma inersiya kuchi ta’sirida egiladi. Transmission va tirsakli vallar hamda shesternalar o’rnatilgan vallar buralish bilan birga egiladi.
   

Kuchlar ta’sirini bir-biriga xalal bermaslik prinsipidan foydalanib, doiraviy kesimli valning buralish va egilishidan hosil bo’lgan kuchlanishlarni hisoblaymiz (11.26-shakl).
Zo’riqish kuchlarining epyuralarini qurib, valning qistirib mahkamlangan kesimi xavfli kesim ekanligini ko’ramiz:
Ma’lumki, balkalar egilganda ko’ndalang kesimda normal va urinma kuchlanishlar hosil bo’ladi:

Normal kuchlanishning eng katta qiymati
  
 М_Э W_Э
kesimdagi

Э
chetki tolalarda, urinma kuchlanishning eng katta qiymati neytral qatlamda hosil bo’ladi.
  
_ 4 Q
Э 3 F
esa

Val buralganda eng katta urinma kuchlanishlar ko’ndalang
kesimning chetki nuqtalarida hosil bo’lib quyidagicha topiladi:

  
бур
_ М_б
W_p
 М_б
2W_x

Yuqorida ko’rib o’tganimizdek, ko’pincha kesuvchi kuch ta’siridan

vujudga kelgan urinma kuchlanish  _Э
e’tiborga olinmaydi, balki balkaning

egilishi faqat M_Э ta’siridan sodir bo’ladi.
Shunday qilib, xavfli kesimdagi A va В nuqtalar eng katta kuchlanishlarga ega (11.26-shakl). Ana shu A nuqtaning kuchlanganlik holatini tekshiramiz (11.27-shakl).
Ko’ndalang kesimning A nuqtasi atrofidan olingan elementning

ko’ndalang kesimiga eng katta cho’zuvchi normal kuchlanish 
 ^{M 0} va

W
x

eng katta urinma kuchlanish
  ^Mб _2W
ta’sirida bo’ladi.

x

9
Shunday qilib, element tekis kuchlanish holatida bo’lar ekan. Bunday elementlarning bosh kuchlanishlari quyidagicha topiladi.


1,3
^{ } max
min
 0,5 
 0,5
(a)

Буралиш

Эгилиш
11-26-shakl





1

 

11.27-shakl

M_б
2W_x

Vallarning materiali ko’pincha po’lat bo’lganligi tufayli ularning mustahkamligi uchinchi va to’rtinchi mustahkamlik nazariyalaridan foydalanib tekshiriladi:
1. Uchinchi mustahkamlik (eng katta urinma kuchlanish) nazariyasi:



1
  ₃   

(a) dan hosil qilamiz:
₁ va ₃ larning qiymatini bu formulaga qo’yib quyidagini






   

 ; yoki  .
W_x
Valning diametrini topish uchun uning qarshilik momentini aniqlaymiz:



M  М
2 2

W

,
э б
x  

bu yerda W_x
 ^d 3 ga teng bo’lib kesimning qarshilik momentini ifodalaydi.
32

Tekis kuchlanish holati uchun to’rtinchi mustahkamlik nazariyasi bo’yicha mustahkamlik sharti quyidagicha bo’ladi.
  
Xuddi yuqorida bajarilgan ishlarni takrorlab, hisob tenglamasini hosil qilamiz:

M ²  0,75М ²
 

э б _
W_x
Bundan kesim diametrini tanlash uchun qarshilik momentini topamiz:
M ²  0,75М ²

б

э
W_x 
  ^.