14-ma’ruza. 7-bob. 14-mavzu: tekis egilish

Tayanch tushunchalari va iboralari:murakkab qarshilik, murakkab deformasiya, siniq sterjenlar, zo’riqish kuchlari, qiyshiq egilish, normal kuchlanish, deformasiya, netral chiziq holati, kesim yadrosi, egilish bilan buralish.

1. 
   Ko’ndalang kesimning og’irlik markazi atrofidan ajratilgan yopiq soha ichkarisidagi nuqtalarga qo’yilgan siquvchi (cho’zuvchi) kuch ta’siridan, kesim yuzasida faqat siqiluvchi (cho’ziluvchi) kuchlanish hosil bo’lsa, bunday yopiq sohaga kesim yadrosi deyiladi. Qurilishda ishlatiladigan cho’zilishga zaif qarshilik ko’rsatuvchi (g’isht, beton, cho’yan, tosh va boshqa) materiallardan tayyorlangan ustunining ko’ndalang kesimida faqat siquvchi kuchlanish hosil bo’ladigan qilib loyihalash maqsadga muvofiqdir. Shuning uchun siquvchi kuch qo’yilgan nuqtani kesim og’irlik markazidan uzoqlashib ketmasligiga, ya’ni ekssentrisitetni cheklashga to’g’ri keladi.
   

Kesim yadrosini qurish uchun 11.21-shakl ko’rsatilgan ixtiyoriy kesim yuzasining og’irlik markazidan o’tuvchi OA chiziq ustida yotuvchi nuqtalarga kuchni qo’yib harakat qildirsak, shunday bir nuqta topiladiki unga mos kelgan neytral o’q qandaydir bir nuqtada ko’ndalang kesim yuzasiga urinma bo’lib o’tib, I-I holatda bo’ladi va unga 1 nuqta mos keladi. Agar kuch qo’yilgan nuqtani markazdan uzoqlashtirsak, neytral o’q kesim yuzasi ichkarisidan o’tib, uni cho’zuvchi va siquvchi qismlarga bo’ladi. Demak, kesim yuzasida faqat siquvchi kuchlanish hosil qilish uchun 1 nuqta chegaraviy nuqta bo’lar ekan.
Xuddi yuqoridagidek, OV va OS to’g’ri chiziqlar ustida ham 1 nuqta xususiyatlariga ega bo’lgan 2 va 3 nuqtalarni topsak ularga mos kelgan urinma neytral o’q II-II,Ш-Ш-Ш lar hisoblanadi.
Agar kesim markazi orqali yuqoridagidek cheksiz ko’p to’g’ri chiziqlar o’tkazilib, ularda chegaraviy nuqtalar topilsa, bu nuqtalarning geometrik o’rni kesim yuzasi og’irlik markazi atrofida ma’lum bir sohani o’rab olgan egri chiziq chiziladi bu esa kesim yadrosini hosil qiladi. Kesim yadrosi ichidagi har qanday nuqtaga qo’yilgan siquvchi (cho’zuvchi)
kuchdan kesim yuzasida faqat siquvchi (cho’zuvchi) kuchlanish hosil bo’ladi.

11.21-shakl. 11.22-shakl.

Cho’zilishga yomon ishlaydigan materiallardan yasalgan, ustunning kesim yadrosi shakli va o’lchamlarini oldindan bilish lozimdir.
Kesim yadrosini qurishni quyidagi ko’p uchraydigan ko’rinishdagi kesimlarda ko’rib chiqamiz:

1.