13- ma’ruza Avtotransportda telematik tizimlar. (4 soat) Maqsad

13.2. Intellektual transport vositasining ichki tizimlari.
Faqat haqiqiy intellektual vositalardan olingan ma’lumotlarga asoslangan tizimlar ichki yoki avtonom deb ataladi. Ularni yopiq tizimlar deb ham atash mumkin.
Bugungi kunda yengil va yuk avtomobillarida faol xavfsizlikni oshirish tizimlari keng qo‘llanilmoqda. Bu tizimlar: ABS (antiblokirovka), ESP (electronic stabilit control) ‒ ko‘ndalang turg‘unlikni oshirish, Brake assist – tezkor tormozlanganda yordam tizimi kabi tormoz tizimlari, shuningdek, ACC ‒ adaptive cruise control (adaptiv-kruiz nazorat), forward collision warning (FCW) ‒ to‘qnashuvlardan ogohlantirish tizimi, harakat qatnov chizig‘idan chetlashish tizimi (lane departure warning (LDW)) va “ko‘r hudud”ni aniqlash tizimi (blind spotdetection (BSD) va boshqalar.
“Ko‘r hudud”ni aniqlovchi BLIS (Volvo) tizimi, bir soniyada 25ta kadrgacha tasvirga olishi, tashqi orqa ko‘rish oynasiga o‘rnatilgan videokameralardan va bu hududlarga kirgan har birining o‘lchami 3 x 9,5 m dan bo‘lgan ob’ektlarni aniqlovchi kompyuterdan iborat.
Xavfli yaqinlashish vaziyatlarida tizim salonda joylashgan o‘ng yoki chap, ya’ni xavfga mos tarafdagi sariq rangli svetodiodni yoqadi.
Shu bilan birga, ko‘pgina ichki (yopiq) tizimlar tashqi infratuzilma uchun foydali ma’lumotlar manbai bo‘lib xizmat qiladi. Masalan, ob-havo prognozlarini yaxshilash uchun oynani tozalash qurilmasini avtomatik yoqish tizimidan foydalanish mumkin. ESP tizimining ishga tushishi esa, yo‘l qoplamasining silliqligi haqida ogohlantiradi, bu axborot esa yo‘l harakatining boshqa ishtirokchilari va yo‘l xizmatlari uchun juda foydali hisoblanadi. Avtotransport vositasining o‘zi boshqa ko‘pgina maqsadlar uchun (shahar transportini boshqarish, avtomagistarllarni boshqarish va shu kabilar) xizmat qiluvchi muhim ma’lumot manbai hisoblanadi. Intellektual TVdan olinadigan axborotdan tashqari, uning tashqi xotira qurilmalaridagi (SD (DVDdagi raqamli karta, avtokompyuterda saqlanadigan ma’lumotlar omboridagi ma’lumotlar massivi) ma’lumotlarini ham ishlatishi mumkin. Intellektual transport vositasining ichki tizimlarini gohida kichik telematika deb ham yuritiladi. TVning tashqi muhit bilan aloqasini katta telematika deb nomlanadi.