12-mavzu: mehnat va ish haqi hisobi reja: Mehnat va ish haqini hisobga olishning asosiy vazifalari

Qo‘shimcha ish haqi 
xodimlarning ishlamagan vaqtlari uchun to‘lanadigan 
haq bulib, uning tarkibiga quyidagilar kiradi: 
ta’tillarga to‘lanadigan asosiy va qo‘shimcha xaq 
usmirlarga imtiyozli soatlar uchun to‘lanadigan xaq 
davlat va jamoat burchlarini bajarganlik uchun to‘lanadigan xaq 
tekinga beriladigan kvartiralar, kommunal xizmatlar va boshqalar qiymati. 
Xrzirgi sharoitda ishchi va xodimlarga to‘lanadigan ish haqi shakllari 
ham rang barangdir. Quyidagi jadvalda ish haqi to‘lashning shakllari keltirilgan: 
Ish haqi to‘lash shakllari 
shakllari 
Ishbay
Vaqtbay
Oddiy ishbay 
Oddiy vaqtbay 
Ishbay-mukofot 
Vaqtbay-mukofot 
Ishbay-progressiv 
Bilvosita ishbay 
Akkord 
Mehnatga haq to‘lashning ishbay shaklida ish haqi haqikatda bajarilgan 
ishg amaldagi narxlar asosida ish birligi uchun hisoblanadi. 
Oddiy ishbay 
shaklida ishlab chiqarilgan mahsulot sonini ishbay narxig 
ko‘paytirish yuli bilan ish haqi miqdori aniqlanadi 
Ishbay-mukofot 
shaklida bevosita ishbay narxlar bo‘yicha ish haqidan 
tashqari ma’lum ishlab chiqarish yutukdariga erishilganligi uchun haq oladi. 
Masalan, ish sifatining yaxshiligi, moddiy boyliklar tejalgani va xrkazolar. 
Ishbay-progressiv 
shaklida ishchilar mehnatiga belgilangan boshlangich 
me’yor doirasida bevosita ishbay narxlar bo‘yicha, bu me’yordan ortiqchasiga esa 
oshirilgan narx bo‘yicha xaq tulanadi. Ishbay narxlar oshishi har bir holda 
maxsus shkala bo‘yicha aiiklanadi. 
Bilvosita ishbay 
shakli ishbay narxlari bo‘yicha belgilanib, xizmat 
ko‘rsatayotgan uchastkadagi o‘rtacha ish me’yorining bajarilish foiziga 
ko‘paytirilishi mumkin. 
Akkord 
shakli butun ish hajmi uchun ish haqi miqdorini belgilaydi hamda 
akkord topshiriqlarni bajarish muddatlarini qisqartirganlik uchun mukofotlashni 
o‘z ichiga oladi. Bunda ishlarning umumiy qiymati vaqt me’yorlari va narx 
asosida aniqlanadi. Ishbay akkord shakli asosan mavsumiy ishlarni hamda ayrim 
buyurtmalarni bajarishda qo’llaniladi. Ish haqining vaqtbay shaklida xodimning 
malakasiga va ishlagan vaqtiga Mrab xaq tulanadi. 

---

6