12-боб. Ишлаб чиқариш захираларини ҳисобга олиш

12.6 Материаллар сарфланишини бухгалтерияда ҳисобга олиш
Материалларнинг сарфланишини бухгалтерия ҳисобга олишнинг муҳим хусусятлари мавжуд. Корхонада материаллар қўйидаги максадлар туфайли омбордан чиқиб кетиши мумкин:

• 
  ишлаб чиқаришга сарфланганида;
  
• 
  ортиқча материаллар сотилганида ва бошқа ҳолларда
  

Омбордан ишлаб чиқаришга материаллар сарфланганида қўйидагича бухгалтерия проводкаси берилади:
Д-т Ишлаб чиқариш ҳаражатлари (2010,2310,2510,ва ҳоказо)
К-т 1010- “Хом-ашё ва материаллар”.
Ҳисоб-китобнинг журнал ордер шаклидаги корхоналарда ишлаб чиқариш учун сарфланган материалларнинг улгуржи, бахоси,шартнома ёки режа таннархи бўйича 10-журнал ордер, бошқа мақсадлар учун сарфланган материаллар эса 10/1-журнал ордерига ёзилади.
Моддий бойликлардан туғри фойдаланиш мақсадида ҳар бир корхона зарур бўлмаган материалларнинг бор-йўқлигини текшириб кўриши лозим. Агагда корхонада кераксиз ёки ортиқча материал борлиги аниқланса, уни бошқа корхонага сотиши мумкин.
Масалан, корхонада ҳақиқий қиймати 20000 сўмлик ортиқча материал борлиги аниқланди ва корхона уни 30000 сўмга бошқа корхонага сотди. Ушбу муомалаларга ҳисобдан қўйидагича проводка берилади:

• 
  материалларнинг ҳақиқий қиймати ҳисобдан чиқарилди.
  

Д-т 9220- “Бошқа активларнинг реализацияси ва бошқача чиқиб кетиши” -20000 сўм
К-т 1010 - “Хом-ашё ва материаллар” – 20000 сўм.

• 
  материалнинг сотиш қиймати акс эттирилди:
  

Д-т 4890 - “Бошқа шахсларнинг қарзлари жорий кисми” 30000 сўм.
К-т 9220 - “Бошқа активларнинг реалицазияси ва бошқача чиқиб кетиши” 4000 сўм.
ҚҚС ҳисобланди 4000 сум.
Д-т 9220 - “Бошқа активларнинг реалицазияси ва бошқача чиқиб кетиши”
К-т 6410 - “Бюджетга тўловлар бўйича қарзлари” – 4000 сўм.

• 
  ортиқча материалларни сотишдан фойда олинди (30000-20000-4000) – 6000 сўм.
  

Д-т 9220 - “Бошқа активларнинг реалицазияси ва бошқача чиқиб кетиши”
К-т 9320 - “ Бошқа активларнинг реалицазияси ва бошқача чиқиб кетишидан олинган фойда” – 6000 сўм.