|
8.Kuydirish jarayonining fizik-kimyoviy asoslari, tsement pechining ishlash
printsipi
Portlandtsement xom ashyo aralashmalarining reaktsiyaga kirishishi
qobiliyatining eng muxim parametri qumtuprokli tarkibiy qismning dispersligidir.
Reaktsiyaga moyil CaCO
3
da va uning donalarida SA, CS va boshkalardan iborat
kobiklar xosil bo`lishi mumkin, bu esa CO
2
ning ajralib chikishiga va tuzning
parchalanishiga moyillik kiladi. Fakat kobik qayta kristallangandan keyingina
jarayonning kechishi yana tezlashadi, ya`ni CaCO
3
ning parchalanishi ikki boskichda
bo`lishi va u jaraenning kechishiga ijobiy ta`sir kilishi mumkin, chunki u CaO ning
kayta kristallanishiga to`skinlik kiladi, bu xolda aktivligi kam bo`lgan CaCO3 ning bir
boskichda dissosiasiyalanishi kuzatiladi. Kuydirilayotgan aralashmada dastlabki eritma
580-680
0
S temperaturada xosil bo`ladi va kattik fazali reaktsiyalarning kechishini
tezlashtiradi.
Masalan, yirik dispersli shixtalarda belit ikki boskichda xosil bo`ladi: birinchisi
1115-1125
0
S temperaturada kuzatilib, bundan SiO
2
donalarida C
2
S dan iborat kobik
xosil bo`ladi: ikkinchisi 1150-1165
0
S temperaturada ro`y beradi, bundan ana shu
kobiklar buzilib C
2
Sning yangi kristallari xosil bo`ladi.
Aralashmalar ishtirokida past temperaturali boskichda kuyidagi oralik birikmalar
xosil bo`ladi:
2/2CaO∙SiO
2
/∙CaCO
3
- spurrit; 2CaO
.
SiO
2
∙CaF
2
;
3/CaO∙Al
2
O
3
/∙CaSO
4
; 2CaO∙SiO
2
;
2/2CaO∙SiO
2
/∙CaSO
4
;
7-rasm. Portlend sementni nam usulda ishlab chiqarishning texnologik sxemasi
Bir kancha xromit-xromatlar va kaltsiy frsfatlar, shuningdek SaSO
3
ning ishkor
sulfatlari bilan tutashgan joylarida ikkilamchi tuzlar xosil bo`ladi. Tarkibi murakkab
bo`lgan oralik birikmalarning xosil bo`lishi SaSO
3
va SiO
2
ning o`zaro ta`sirlashish
temperaturasini 38-80
0
S ga pasaytirib yuboradi.
Yukori temperaturali boskichda (1300
0
S dan yukori) nordon va asosiy ishkoriy
eritmalar kushilib ketadi, birok klinker donalarning kizib zich yopishgan ayrim
kismlarida tarkibi farklanadigan eritma tomchilari mavjud bo`lishi extimol. C
2
S va SaO
dan iborat kobiklar oralig`idagi eritmada Sa
2+
ionlarining asosan (SiO
2
) ionlariga
diffuziyalanishi yo`li bilan kristallari xosil bo`la boshlaydi. Agar C
3
S kristallar o`sgan
zonaga Sa
2+
kira olmasa, bunda nordon C
2
S kristallarini C
2
S va SaO ga kadar parchalab
emirilishi mumkin. Klinker zonalarida 1450
0
S temperaturada xosil bo`lgan eritma
kuyidagicha xossalarga ega; kovushkokligi 0,1-0,3 Pa.s, sirt tarangligi 350-480.10-3
n/m. U xolda kaltsiy ionlarining diffuziya koeffitsienti D Sa
2+
(53…86)
.
10
-5
, temirniki D
Fe
3+
-(5,7…14,2), alyuminiyniki D Al
3+
-(2,3…7,1)
.
10
-6
va kremniyniki D Si
4+
-(4,7…
15,8)
.
10
-7
sm
2
/s.
Ko`rsatib o`tilgan mikdorlarning o`zgarib turishga Na, K, Cr, P, F aralashmalar
sababchidir. SaO donalarining 1450
0
S temperaturadagi eritmada erish tezligi(16-8)
.
10
-6
;
C
2
S donalarining erish tezligi esa (2…3).10-6 sm/s, yani SaO ning erish tezligi C
2
S ning
erish tezligidan 3-4 marta ko`p. Birok jaraenda eritmani mikrolikvatsiyaga olib keluvchi
ko`plab Na va K ishtirok etsa, C
2
S ning erish tezligi keskin ortadi, xatto C
2
S ning erish
tezligidan bir necha marta o`zib ketishi mumkin.
Oz mikdorda fosfor, xrom va oltingugurt (0,1…0,3%) xamda bariy, ftor, xlor,
marganesning anchagina mikdori (1% dan ortikrok) muayyan sharoitlarda klinker xosil
bo`lish jaraeniga yaxshi ta`sir ko`rSatadi.
Sovush jaraenida C
3
S, C
3
A, C
2
S parchalanishi mumkin; parchalanishining kanday
kechishi bir kancha faktorlarga bog`lik; sovish tezligi, aralashmalarning turi va miqdori,
gaz atmosferasining xususiyati va boshkalar. Eritma shisha sifatida qotayotganda
xajman kichrayadi. Mg, Cr ishtirokida esa kristallanish jarayonining kechishi tufayli
turli temperatura intervallarida belgi o`zgartiruvchi deformasiya kuzatiladi. C
3
S, C
3
A va
S
4
AG‘ minerallarining 25…600
0
S temperaturada chiziqli termik kengayish koeffitsienti
(10-13)
.
10
-6
. C
2
S termik kengayishning chizikli koeffisienti 15,5
.
10
-6
gradga teng, ya`ni
C
2
S ning termik kengayish koeffitsienti boshqa mineral kristallarinikiga nisbatan
taxminan ikki marta katta, bu xol klinker donalarida fizik kuchlanishlarga sabab bo`lishi
mumkin.
Portlandtsement ishlab chiqarilishida asosiy uskunalaridan biri bu aylanma pech
bo`lib, aylanadigan pech bir oz qiyaroq o`rnatiladi, shunga ko`ra uning korpusi
umumiy R kuch ta`sirida o`q yo`nalishida surilishi mumkin, bu kuch esa Rw o`qqa
nisbatan tik yo`nalgan va Ro o`q bo`yicha yo`nalgan ikki tuzuvchidan tashkil topadi.
Korpusning bo`yiga siljishi nazorat roliklari vositasida kuzatiladi; mazkur roliklar
tugunning har ikkala tomoniga, pechning gardishli shesternya-si yonidagi tayanchga
o`rnatiladi. Katta pechlarda ikki-uchta tugun yoniga nazorat roliklari o`rnatiladi. Pech
korpusi to`g`ri turganida tugunlar qirrasi yuqorigi rolikka ham, pastki rolikka ham
tegmaydi, chunki ikki rolik o`rtasida bo`shliq bor, roliklar orasidagi tirqish 20-60 mm
ga teng. Tirqishning kengligi shu chegaradan chetga chiqmasa, korpus tayanch roliklar
bo`yicha yuqoriga va pastga siljigan vaqtda tugun nazorat roliklariga tegmaydi. Katta
diametrli pechlarda zichlovchi moslama sifatida po`lat plastinkasimon kompensator
qo`llaniladi.
Pechning qizimaydigan tomonini zichlash maqsadida rezina aralash tasmalardan
keng foydalaniladi. Bunday tasmalarni tayyorlash oson bo`lishi bilan birga, ular
ko`ngildagidek natija beradi. Bu zichlama shundan iboratki, ikki qator qilib
joylashtirilgan tasma bo`laklari chang to`planadigan kameraning po`lat shaybasiga
biriktiriladi.
Pech korpusi ishlayotganda minutiga 0,5-1,2 marta aylanadi. Asosiy yuritmaning
uzatma soni 140-180. Quvvatli pechlarni aylantirish uchun ikki tomonlama ishlaydigan
va sinxron bog`langan dvigatellari bo`lgan harakatlantirish mexanizmi o`rnatiladi.
Pechning aylanish tezligini o`zgartirish uchun elektr dvigatel o`qining aylanishlar sonini
o`zgartirish talab qilinadi. Harakatlantiradigan asosiy mexanizmdan tashqari, yordamchi
mexanizm ham o`rnatiladi; yordamchi mexanizm pechni juda sekin soatiga 1-4 marta
aylantiradi. Pechni ishga solish va to`xtatish, pech korpusini yoki uning ichki
qoplamasini tuzatish. Pechni muayyan burchakka burish zarurati tug`ilganda, elektr
energiya berilishi to`satdan to`xtab qolganda, qizigan pechni sekingina burish talab
qilinganda va korpusning salkiligini aniqlash kerak bo`lganda ana shu yordamchi
mexanizmdan foydalaniladi. Buning uchun yordamchi mexanizm elektr generator yoki
dizel harakatlantiradi.
8-rasm. Aylanma pech`. A – umumiy ko`rinish, b – kinematik sxemasi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
