12 – Maвзу silikat materiallarining turlari. Chinni va fayans ashyolari texnologiyasi. Bog`lovchi materiallar reja

Gravitatsiya usuli.
Kaolin tuproqlarini boyitishda xo`l gravitatsiya usuli (elektrolit
va gidrotsiklon) va havo-gravitatsiya yoki quruq usul qo`llaniladi. Ko`pincha birinchi
usul qo`llaniladi. Bunda kaolin suvga bo`ktirilib, uning tarkibidagi zichligi bo`yicha
og`irroq bo`lgan minerallar cho`ktiriladi. Bu minerallarga kvarts –SiO
2
, rutil va anataz-
TiO
2
, sfen –CaO TiO
2
SiO
2
, il`menit- FeO TiO
2
, gematit –Fe
2
O
3
, magnetit- Fe
3
O
4
, pirit-
FeS
2
, granat va boshqalar kiradi.
Oddiy bo`ktirishdan tashqari elektrolitli boyitishda suspenziyaga peptizator sifatida
ishqoriy elektrolitlar, ya`ni natriy silikati va kal`tsiy gidroksidi qo`shiladi (42-rasm).
Ushbu usulning avzalliklari – suspenziyaning yuqori zichligi, texnologik tasvirning
soddaligi va jixozlarning murakkab emasligi. Kamchiligi – etarli darajada to`liq
bo`lmagan tozala-nish, reagentlarni yuqori aniqlikda dozirovka etilishini talab qilinishi
va boshqalar.
Flotatsiya usuli.
Bu usul kaolinitning miqdori kam bo`lgan kaolin jinslarini
boyitishda qo`llaniladi. Bunda bo`ktirishdan keyingi kaolinga ammoniy sul`fat, mineral
tashuvchi sifatida changsimon mramor hamda xo`llovchi va emul`siyalovchi reagent
ya`ni tallo yog`i qo`shiladi. Bunda 90% dan ko`p miqdordagi TiO
2
, yo`qoladi, lekin
oktaedr pozitsiyasidagi temir yo`qola olmaydi. Kamchiligi jarayonning texnik jixatdan
murakkabligi.
Kimyoviy usulda xo`l boyitish
. Kaolin tarkibidagi Fe
3

ni Fe
2

ga qaytarib,
uni suyuqlantirilgan kislotalarda eritib olib, erigan temir ionini chiqarib olish asosida
kimyoviy boyitish usullari bir nechtadir. Bunda kaolinni kuchsiz xlorit kislotasi, natriy
gidrosul`fiti bilan ishlash tavsiya etiladi.
Toshsimon materiallarni boyitish. Toshsimon materiallar bo`lmish kvarts qumi va
dala shpatlari asosan ular tarkibidagi rang beruvchi oksidlarning miqdorini pasaytirish
va ularning kimyoviy va minerologik tarkibi bo`yicha bir jinsli qilish maqsadida
boyitiladi. Dala shpatlari va pegmatitlar elektromagnit separatsiya, flotatsiya, og`ir
muxitlarda ajratish, tanlab maydalash va kimyoviy usulda boyitiladilar (43-rasm).
Toshsimon kvartsni boyitish uchun avval u 30-50 mm gacha maydalanadi, keyin
barabanda yuviladi, keyin 850-900
o
C da kuydiriladi. Kvarts qumlarini temir
birikmalaridan tozalash uchun elakli separatsiya, tuproqli qumlarni yuvish, flotatsiya,
elektromagnit separatsiya usullari qo`llaniladi.