12 – Maвзу silikat materiallarining turlari. Chinni va fayans ashyolari texnologiyasi. Bog`lovchi materiallar reja

4. Chinni-fayans buyumlarini ishlab chikarish uchun ishlatiladigan xom-
ashyo materiallariga ishlov berish va massa tayyorlash
1. Toshsimon materiallarni tayyorlash.
Nafis keramika olish uchun ishlatiladigan xom-ash`yo materiallari quyidagi tartib
asosida tayyorlab olinadilar: birlamchi xolda saralash, dag`al va o`rta tarzda maydalash,
dag`al va yuqori darajada tuyish.

---

Toshsimon materiallar qumdan tashqari odatda bo`lak-bo`lak xolda keltiriladi.
Bo`laklarning o`lchamiga qarab maydalanish 44-rasmda ko`rsatilgan tartibda bajariladi.
Materialni maydalash jarayoni yuqori darajadagi tuyish bilan yakunlanadi. Maydalash
uchun ishlatiladigan jixozlarni tanlash materialning xossalariga va qo`yilayotgan
talablarga qarab bajariladi.
Yirik maydalash va dag`al tuyish. Bo`lak-bo`lak xolda keltirilgan toshsimon
materiallar, ya`ni kvarts, dala shpati, pegmatit maydalanishdan avval yuvib olinadi va
kuydiriladi. Bo`lak-bo`lak xoldagi xom-ashyoni shpat yuvgichda yuviladi (45-rasm).
Materialni avvaldan kuydirib keyin keskin sovitilsa, uning maydalanish xususiyati
ortadi, chunki bunda material bo`laklari ulanish tekisliklari bo`ylab yorilib ketadilar va
ular tarkibidagi mavjud bo`lgan aralashmalar ya`ni slyuda, temir birikmalari va
boshqalar ko`zga ko`rinib qoladi. Xom-ash`yoni saralash tasmali konveyerlarda olib
boriladi.
2-rasm. Toshsimon materiallarni yuvish barabani (shpat yuvgich).
Bo`lak-bo`lak xoldagi xom-ash`yoni dag`al va o`rtacha xolda maydalash uchun 
jag`li maydalagichlar ishlatiladi, ularda material xarakatlanuvchi va ko`zg`almas
jag`lar orasida eziladi. Ko`pincha murakkab xarakatlanuvchi jag`li maydalagichlardan
foydalaniladi, ularda odatda maydalanish darajasi 3-6 ga tengdir (46-rasm).
Dastlabki dag`al maydalash bo`limida texnologik operatsiyalar quyidagi ketma-
ketlikda sodir bo`ladi:
Ombor (250-50 mm) 

yuvish 

dag`al maydalash

kuydirish (850-900
o
C) 

saralash 

saqlash.
Dastlabki dag`al maydalashdan keyin xom-ash`yo o`rtacha maydalash va dag`al
tuyishga yuboriladi. Bunda dala shpati va pegmatit 1,25 sonli (34,6 teshik/sm
2
) elakdan