11-mavzu. Tenglamalar tizimi ko‘rinishidagi ekonometrik model reja: Bir-biriga bog‘liq tenglamalar tizimini tushunchalari va turlari

vaqtli qator.

“Dinamik qatorlar” tushunchasi bir muncha tor ma’noda – belgining о‘sishga (pasayishga) ma’lum bir tendensiyasi bor bо‘lgan, yо‘naltirilgan о‘zgarishi sifatida talqin etiladi.

Vaqtli qator tushunchasi ostida albatta ma’lum bir tendensiyaga ega bо‘lishi shart bо‘lmagan, ya’ni qandaydir kо‘rsatkichni darajasini statistik ketma-ketligi kо‘rinishida bо‘lgan qatorlar darajasi tushuniladi.

Murakkab iqtisodiy jarayonlar va ularni ifodalovchi kо‘rsatkichlar bir-biriga bog‘liq (bir vaqtning о‘zida) tenglamalar tizimi yordamida tasvirlanadi.

Ekonometrik tenglamalar tizimining quyidagi turlari ajratiladi.

– bog‘liq bо‘lmagan tenglamalar tizimi, bunda har bir bog‘liq bо‘lgan о‘zgaruvchi bog‘liq bо‘lmagan bir xil tо‘plam о‘zgaruvchilar larning funksiyasi sifatida kо‘rib chiqiladi:

Бундай тизимни яратиш ва унинг параметрларини топиш учун ҳар бир тенгламага қўлланиладиган энг кичик квадратлар усули билан фойдаланилади;

• 
  

Rekursiv tenglamalar tizimi, bunda bog‘liq o‘zgaruvchilar , bog‘liq bo‘lmagan o‘zgaruvchilar larning va oldin aniqlangan bog‘liq o‘zgaruvchilar larning funksiyasi sifatida ko‘rsatiladi:

Rekursiv tenglamalar tizimi, bunda bog‘liq o‘zgaruvchilar , bog‘liq bo‘lmagan o‘zgaruvchilar larning va oldin aniqlangan bog‘liq o‘zgaruvchilar larning funksiyasi sifatida ko‘rsatiladi:

Tizimning har bir tenglamasi parametrlari, eng kichik kvadratlar usuli yordamida, birinchi tenglamadan boshlab, ketma-ket aniqlanadi.

– о‘zaro bog‘liq (qо‘shma) tenglamalar tizimi, bunda bir xil bog‘liq bо‘lgan о‘zgaruvchilar ba’zi tenglamalarda chap tomonga, boshqalarda esa о‘ng tomonga kiradi.

– о‘zaro bog‘liq (qо‘shma) tenglamalar tizimi, bunda bir xil bog‘liq bо‘lgan о‘zgaruvchilar ba’zi tenglamalarda chap tomonga, boshqalarda esa о‘ng tomonga kiradi.