11-mavzu. Moddaning agregat holati reja

n 
gazning 
mollar sonini bildiradi; 
R 
esa bir mol gazga tegishli o'zgarmas koeffitsiyent bo'lib, 
uning qiymati gazning turiga va uning mavjud bo'lish shart-sharoitlariga bog‛liq. 
Bu koeffitsiyent universal gaz doimiysi deyiladi; 
R=PV/T 
va bosim hamda hajm 
qanday birliklarda o'lchanishiga qarab quyidagi qiymatlarga ega bo'ladi: 
R=0.08205
1∙atm/grad∙mol = 62400 ml∙mm/grad∙mol = 8.313∙10
7
erg/grad∙mol = 8,313 
Joul/grad∙mol = 1.987 kal/grad∙mol. Klapeyron-Mendeleyev tenglamasi 1 mol 
uchun (n=l) quyidagi ko'rinishga ega:
PV=RT
Bu yerda 
V
-bir mol gazning hajmi.
Bu tenglamaga kiruvchi kattaliklardan ikkitasining qiymati ma'lum 
bo'lganda uchinchi kattalikni hisoblab topish mumkin.
Ideal gazning holat tenglamasini keltirib chiqarishda molekulaning hajmi va 
molekulalarning o'zaro ta'sir kuchlari hisobga olinmagan. Real gazlarga o'tilganda 
esa bularni e'tiborga olish kerak bo'ladi.
Gaz va suyuqliklar nazariyasini rivojlantirishga katta hissa qo'shgan golland 
olimi Yan Diderik Van-der-Vaals ideal gazning holat tenglamasiga ba'zi 
o'zgartishlar kiritib, uni real gazlar uchun tatbiq etsa bo'ladigan holga keltirdi; shu 
sababli bu tenglama Van-der-Vaals tenglamasi deyiladi: 
bunda 
a 
— berilgan gaz uchun uzgarmas kattalik; 
a/V
2
 
— gaz 
molekulalarining ichki o'zaro tortishuv kuchi bo'lib, gazning ichki bosimi deyiladi; 
b 
— molekulaning hajmiga bog‛liq kattalik, lekin u molekula hajmiga teng emas. 
b 
ning qiymati molekula hajmidan taxmiian to'rt marta katta bo'lishi aniqlangan. 
Gazning hajmi kichraygan sari 
a/V
2
 
kattalasha boradi;