11-mavzu. Moddaning agregat holati reja

Gaz holati.
 
Gaz holatida moddaning zarrachalari (atomlar, molekulalar) 
orasidagi masofa ancha katta bo'ladi. Shu sababli ayrim zarrachalar orasidagi 
o'zaro ta'sir kuchlari juda kam bo'lib, gaz holatidagi moddani istalgancha 
siyraklashtirish, yoki, aksincha, suyuq yoki qattiq holatga o'tgunga qadar siqish 
mumkin. Modda gaz holatida ikki, uch va undan ko'p zarrachalardan tarkib topgan 
komplekslar hosil qilishi ham mumkin. Gaz modda suyuq holatga o'tkazilganda 
uning hajmi minglab marta kamayadi. Bunda gaz molekulalarining hajmi 
o'zgarmaydi, balki ular orasidagi masofa qisqaradi, xolos.
Gazlarda molekulalar orasidagi masofa katta va molekulalarning hajmi juda 
kichik bo'lganligi sababli gazlarga oid qonunlarni keltirib chiqarishda gaz 
molekulalari orasidagi o'zaro ta'sir kuchlari va molekulalarning hajmi hisobga 
olinmagan. Molekulalari orasidagi o'zaro ta'sir kuchini va molekulalari hajmini 

---

hisobga olmasa ham bo'ladigan gazlar 
ideal gaz 
deb ataladi. Asosiy gaz qonunlari 
ana shunday ideal gazlar uchun keltirib chiqarilgan.
 
Gazlarga oid birinchi qonun gaz hajmining bosimga bog‛liqligini 
ifodalaydi: O'zgarmas temperaturada berilgan miqdor gazning hajmi uning 
bosimiga teskari proportsional bo‛ladi, ya'ni
p∙V=const.
 
Bunda, 
p 
— gazning bosimi, 
V 
— 
gaz hajmi.
Bu qonunni birinchi marta 1662 yilda Boyl-Mariott ta'riflagani uchun Boyl-
Mariott qonuni deyiladi.
Fizik kimyoda qonun-qoidalarni ifodalashning grafik usullaridan ham keng 
foydaianiladi. Bosimning hajmga bog‛likligini diagrammada tasvirlasak, teng 
tomonli giperbola hosil bo'ladi (1-rasm).
Rasmdagi giperbolalar turli temperaturadagi 
bir xil miqdor gazga taalluq-lidir. Bu egri 
chiziqlar ideal gazning izotermalari deyiladi.