11 – Мавзу Фалсафа категориялари

• Метафизика воқеликка ёндашиш, уни ўрганиш услуби, методидир. Воқеликни фақат тўхтовсиз ўзгариш, ривожланиш жараёнида тадқиқ этиб бўлмайди. Шу сабабли воқеликнинг муайян қирраси, томони, ҳолати, жиҳатини воқеликдан ажратиб ўрганишда, уни мавҳумлаштириш, умумлаштириш, идеаллаштиришда Метафизиканинг тадқиқот методи фанда керак бўлади. Ҳоз. замон фалсафасида ҳам Метафизикага иккиёқлама муносабат мавжуд. Метафизикани рационализм нуқтаи назаридан ёкловчилар ҳам, уни мавҳум онтологизмни ифодаловчи қуруқ фалсафабозлик деб қаровчилар ҳам топилади. Умуман олганда, Метафизика оламга ёндашишнинг бир фалсафий усулидир. Уни бирёклама инкор этиш ҳам, мутлаклаштириш ҳам тўғри эмас. Метафизика билиш методи, воқеликни англашда методологик мўлжал бўлиши мумкин. Бу методдан бошқа методлар билан умумий бирликда фойдаланиш мақсадга мувофикдир.
• Эклектика- турли ва ҳатто бир бирига зид қарашлар, ғоя ва назарияларни механик равишда қўшиб юбориш ёки уларни бир фалсафий таълимотда бирлаштириш.

• СОФИСТЛАР (юн. sophistes — моҳир, доно) — 1) Юнонистонда аклли, билимдон кишилар, махсус ҳунар эгалари;
• 2) мил. ав. 5-а. нинг 2-ярми — 4-а. нинг 1-ярмида Юнонистонда донолик ва чиройли сўзлашувга ўргатувчи ўқитувчилар, файласуфлар. Улар маълум миқдордаги ҳақ олиш эвазига кишиларга мунозара олиб бориш санъатини, рақибининг мулоҳазаларидаги заиф томонларни топиб, уларга зарба бериш, ўз фикрини бошқаларга ўтказиш, мунозарада енгиб чиқиш усулларини ўргатишган. Бунда софистика услубидан фойдаланишган. Шу мақсадда рақибни довдиратиб қўядиган мантиқий софизм ва парадокслар ўйлаб чиқаришган. Протагор, Горгий, Гиппий, Продик ва б. машҳур Софистлар дир. Софистлар алоҳида бир мактабни ташкил этишмаган. Лекин уларнинг этика, сиёсат, билиш назарияси соҳасига қизиқишларида умумий томонлари бор. Мил. ав. 5-а. да Юнонистон маънавий ҳаётида фалсафанинг тадқиқот объектини дунё муаммоларидан инсон ва унинг маънавий олами муаммосига буриш кўзга ташланади. Софистлар