100 йиллигига бағишланади Муминов Н. Г

Инвестицияларнинг такрор ишлаб чиқариш тузилмаси
янги қурилишларга қилинаѐтган харажатлар билан, фаолият 
юритаѐтган корхонани реконструкция қилиш, кегайтириш ва техник 
қайта қуроллантириш харажатлари орасидаги, шунингдек, асосий 
фондларни эскириши сабабли чиқарилишини қоплаш харажатлари 
ўртасидаги ўзаро нисбатни ўзида акс эттиради. 
Бугун инвестицион сиѐсат қайта таъмирлашга, фаолият 
юритаѐтган корхоналарни техник таъмирлаш ва кенгайтиришга 
ажратилаѐтган харажатларини кўпайтиришга, янги қурилишни 
улушини эса қисқартиришга сезиларли бурилиш қилмоқда, ваҳоланки, 
янги қурилишларсиз илмий – техника тараққиѐтига ва рақобатбардош 
замонавий кўринишдаги маҳсулотлар ишлаб чиқаришга эришиш 
қийин.
Тармоқлараро тузилма
иқтисодиѐтнинг асосий тармоқлари 
ўртасида ва уларни ичида инвестицияларнинг тақсимланишини 
фоизларда акс эттиради. Масалан, инвестицияларнинг умумий 
ҳажмидан саноатни қишлоқ хўжалиги, транспорт ва алоқа, қурилиш 
индустриясини ривожлантиришга йўналтирилган улушлари - бу 
тармоқлараро тақсимланиш ва капитал қўйилмалар тузилмаси; 
саноатга киритилаѐтган капитал қўйилмаларнинг умумий ҳажмидан 
машинасозлик, кимѐ, ѐқилғи саноати, қурилиш материаллари 
саноатини ривожлантиришга сарфланадиган улушлари – бу 
инвестицияларнинг тармоқлар ичидаги тузилмаси.
Ҳудудий тузилма. 
Инвестицияни ҳудудий тузилмаси капитал 
қўйилмаларни вилоятлар, шаҳарлар ва республиканинг районлари 
бўйича 
тақсимланишини 
кўрсатади. 
У 
оддатда 
бюджет 
имкониятларидан келиб чиққан ҳолда ишлаб чиқариш кучларини ва 
районларини истиқболдаги ривожланишини ҳисобга олган ҳолда, 
давлатнинг инвестицион сиѐсати билан аниқланади. Ҳудудларнинг 
ихтисослашуви характери, унинг меҳнат билан бандлилик даражаси ва 
бошқа иқтисодий омиллар бу ерда катта ўрин эгаллайди.
Иқтисодиѐтнинг 
ҳамма 
тармоқларини 
пропорционал 
ривожланишини 
таъминлаш 
ва 
етакчи 
тармоқларни 
кўпроқ 
ривожлантириш ҳамда ҳудудлар иқтисодиѐтини яхшилаш ва аҳолини 
яшаш даражасини ошириш мақсадида инвестициявий устунлик 
базасида ва тўлиқ ривожланишини иқтисодий инвестицияни оптимал 
94
Исматов Р., Боймирзаев Д., Ходжиев А. Капитал қурилиш иқтисодиѐти. 
Маърузалар матни. Наманган, 2006. 

---

311 
тузилмаси ва тақсимланишини максимал даражада мақсадга 
мувофиқлигига эришиш зарур.
Амалиѐт 
шуни 
кўрсатадики, 
инвестиция 
тузилмасини 
оптималлаш 
ҳисобига 
пул 
маблағларини 
тенг 
баҳолилик 
иқтисодиѐтига эришиш мумкин. Капитал қўйилмалар чегараланган 
шароитда иқтисодий юксалиш ва ишлаб чиқариш кучларини келгусида 
ривожланиши учун катта аҳамият касб этади. Шунинг учун 
инвестицион 
қарорларни 
ва 
айниқса 
инвестицияларни 
самарадорлигини баҳолашда масаланинг бу томони ҳисобдан 
тушуриб қолдирмаслиги ва инвестицион жарѐнларни бошқаришнинг 
барча даражаларида ишлаб чиқилиши зарур.