100 йиллигига бағишланади Муминов Н. Г

Умумий иқтисодий самарадорлик
самаранинг капитал 
қўйилмаларининг қийматига ѐки ишлаб чиқариш фондларининг 
қийматига нисбати орқали аниқланади, қиѐсий (солиштирма) 
иқтисодий самарадорлик эса, қўйилмаларни қуйишда бир вариантнинг 
иккинчисидан қанчалик самарали эканлигини таққослаш ва аниқлаш 
йўли билан ҳисобланади. 
Умумий иқтисодиѐт самараси миллий даромаднинг ўсиши билан 
ифодаланади. Мамлакат бўйича капитал қўйилмаларнинг иқтисодиѐт 
самарадорлигининг мезони бўлиб, миллий даромад ўсишининг 
(солиштирма баҳоларда) ушбу ўсишни юзага келтирган капитал 
қўйилмаларга нисбати хизмат қилса, бошқарувнинг кейинги 
даражаларида эса, соф маҳсулотнинг ѐки соф меѐърий маҳсулотнинг 
ўсишининг ушбу ўсишни юзага келтирган капитал қўйилмаларга 
нисбати ҳисобланади. 
Бошқаришнинг хўжалик ҳисоби даражасида ва айниқса 
қурилишга хусусий маблағлар ва банк кредитлари жалб қилинганда 

---

313 
капитал қўйилмаларнинг самараси сифатида даромаднинг ўсиши 
ҳисобга олинади. Мос равишда хўжалик ҳисоби самарадорлиги унинг 
капитал қўйилмаларнинг қийматига нисбати билан баҳоланади.
Самарадорлик кўрсаткичларини ҳисоблашда самара ва капитал 
қўйилмаларнинг тўла таққослаш имкониятлари яратилиши керак. 
Капитал қўйилмалар, таннарх, эксплуатация харажатлари, соф 
маҳсулот ҳамда қўшимча кўрсаткичларни ҳисоблашда айни пайтда 
амалда бўлган нархлар, тарифлар, иш ҳақи ставкалари ва бошқа 
баҳони шакллантирувчи нормативлар қўлланилади. 
Капитал қўйилмалар самарадорлигини таҳлил қилишда 
қурилиш «лаг»ини, яъни капитал қўйилмаларни киритиш ва самарага 
эришишгача ўтадиган ўртача вақтни ҳисобга олиш лозим. Иқтисодиѐт 
бўйича ушбу вақт ўртача икки-уч йилни ташкил этиши мумкин.
Ҳисобларда қабул қилинган, бошланғич маълумотлар 
ҳамда қўйилган мақсаддан келиб чиққан ҳолда қурилиш лагининг