Ишлаб чиқариш кучларини жойлаштириш қонуниятлари Ишлаб чиқариш кучларини жойлаштириш тамойиллари

ИШЛАБ ЧИҚАРУВЧИ КУЧЛАРНИ ЖОЙЛАШТИРИШНИНГ ҚОНУНИЯТЛАРИ ВА ТАМОЙИЛЛАРИ

Режа:

1
2
3
Ишлаб чиқариш кучларини жойлаштириш бўйича хорижий назариялар
Ишлаб чиқариш кучларини жойлаштириш қонуниятлари
Ишлаб чиқариш кучларини жойлаштириш тамойиллари
Ишлаб чиқариш кучларини жойлаштириш бўйича хорижий назариялар
И. Тюнен ва А. Вебернинг «Стандартлар назарияси»
А.Лешнинг «Бозор минтақаси назарияси»
В. Кристаллернинг «Марказий ўрин назарияси»
Ф.Перрунинг «Ўсиш қутблари ва ривожланиш марказлари назарияси»
Штандортлар назариясига мувофиқ саноатни жойлаштириш қуйидаги омиллар орқали аниқланади:
1
корхоналарни жойлаштиришда транспорт харажатларини ҳисобга олиш орқали амалга оширилади;
2
корхоналарни жойлаштиришда арзон ишчи кучини ҳисобга олиш орқали амалга оширилади;
3
корхоналар саноат районлари ва узелларида жойлаштирилади.
И. Тюнен ва А. Вебернинг «Стандартлар назарияси»
А.Лешнинг «Бозор минтақаси назарияси»
В. Кристаллернинг «Марказий ўрин назарияси»
Арзон ишчи кучи ва агломерасия омилига асосланган иккинчи ва учинчи йўналишлар мамлакатимиз учун характерли бўлиб, меҳнатни кўп талаб этадиган тармоқларни жойлаштириш ҳамда саноат районлари, зоналари ва узелларини ташкил этишни рағбатлантиш учун хизмат қилади. Республикамизнинг деярли барча минтақалари ишчи кучини кўп талаб этадиган тармоқларни жойлаштириш учун етарли меҳнат ресурсларига эга.
А.Лешнинг «Бозор зонаси назарияси»га мувофиқ, объект қурилиши учун жой танлашда фойда, солиқ, демпинг, божхона тўловлари ва бошқа бозор индикаторлари муҳим омил сифатида иштирок этади. Муаллиф, иқтисодий-математик моделлардан фойдаланган ҳолда, маҳсулот сотилиш радиусини аниқлайди ва бунга кўра, радиусдан ташқарида маҳсулот сотиш иқтисодий жиҳатдан ўзини оқламайди.
А.Лешнинг «Бозор минтақаси назарияси»
Ишлаб чиқариш кучларини жойлаштириш қонуниятлари
Бозор шароитида ишлаб чиқариш кучларини жойлаштиришнинг асосий қонуниятлари қуйидагилардан иборат:
ишлаб чиқариш кучларини оқилона ва самарали жойлаштириш;
минтақаларни комплекс ривожлантириш;
минтақалар ўртасидаги ҳудудий меҳнат тақсимоти;
минтақалар ижтимоий-иқтисодий ривожланиш даражасини тенг-лаштириш.

• Ишлаб чиқариш кучларини оқилона ва самарали жойлаштириш

-маҳсулот ишлаб чиқариш харажатларини минимал ҳолатга келтириш ва ишлаб чиқаришнинг барча (тайёр маҳсулотгача бўлган) босқичларини муайян ҳудудга жойлаштириш тушунилади.
Минтақаларни комплекс ривожлантириш
учун бозор инфратузилмаси элементлари, ишлаб чиқариш тармоқлари, аҳоли эҳтиёжларини қондириш билан боғлиқ соҳалар ҳамда ишлаб чиқариш ва ижтимоий инфратузилма тармоқларининг муштараклигига эришиш лозим. Минтақалар хўжалигининг комплекслилиги турли тармоқлар ва соҳалар ўртасидаги иқтисодий алоқаларни кучайтиришни тақозо қилади.
бозор иқтисодиёти шароитида ишлаб чиқариш кучларини самарали жойлаштиришнинг муҳим шартларидан ҳисобланади. Минтақаларнинг иқтисодий ривожланиш даражаси, табиий-ресурс салоҳияти, тарихий ва демографик хусусиятларига кўра ўзаро фарқ қилади. Шунинг учун ҳар бир минтақа фақат ўзигагина хос бўлган хусусиятлар асосида муайян соҳага ихтисослашади ва иқтисодий алоқалар асосида бошқа минтақалар билан маҳсулот айирбошлайди.
Минтақалар ўртасида ҳудудий меҳнат тақсимоти
Бозор иқтисодиёти шароитида мамлакатнинг барча минтақалари ижтимоий-иқтисодий ривожланиш даражасини тенглаштириш катта аҳамиятга эга. Ҳозирги босқичдаги муҳим вазифалардан бири, ҳукумат томонидан алоҳида эътиборга молик минтақалар белгиланиб, уларнинг иқтисодий-ижтимоий ривожланишини таoминлаш учун давлат бюджетидан қўшимча маблағлар ажратилиши ва аниқ режалар тузишдан иборат.
Минтақалар ижтимоий-иқтисодий ривожланиш даражасини тенглаштириш.
Ишлаб чиқариш кучларини жойлаштириш тамойиллари
Бозор иқтисодиётига ўтишнинг дастлабки босқичида ишлаб чиқариш кучларини жойлаштиришда қуйидаги тамойиллари ажралиб туради: