10-o`zb tarix qq indd

Madaminbek
— Muhammed Aminbek Axmedbek ulı 
(1892—1920) gúres basladı.
Ferǵana oypatlıǵında 1918-jıldıń ortalarına kelip shama menen 
100
ge
jaqın qurbası óz toparları menen qızıl armiya bólimlerine qarsı 
gúres alıp bardı. Biraq sovet hákimiyatınıń rásmiy hújjetlerinde milliy 
azatlıq háreketiniń mazmunı jalǵanlastırılıp, ol «baspashılıq» háreketi, 
onıń qatnasıwshıları bolsa «baspashılar» tárizinde natuwrı talqılandı.
Túrkstanda azatlıq háreketi júzege keliwiniń bas sebebi sovet 
hákimiyatınıń úlkede júrgizgen koloniallıq hám shovinistlik siyasatı 
boldı. Bolshevikler tárepinen ámelge asırılǵan dáslepki socialistlik 
ilajlar (kárxanalardıń mámleket qaramaǵına ótkeriliwi, jeke múliktiń 
biykar etiliwi, azıq-awqat razvyorstkası hám ǵálle monopoliyası, islam 
dininiń shekleniwi hám ateizm úgit-násiyatı, meshit, jeke mektep hám 
qazıxanalardıń bekitiliwi, májbúriy miynettiń engiziliwi, bazarlardıń 
jabılıwı hám b.) hám de qızıl armiya jawıngerleriniń talawshılıq hám 
basqınshılıqları azatlıq háreketine ayrıqsha keskinlik hám kólem 
baǵıshladı, onıń kem-kemnen keńeyiwi hám rawajlanıwına alıp keldi.
Este saqlań!
Qızıl armiyaǵa qarsı ómir-ólim ushın gúresiwge kirisken watan 
súyiwshiler «baspashılar» bolmay, olar erkinlik tárepdarları edi.
Úlken Ergash

---

27
Hárekettiń mazmunı, maqsetleri hám sociallıq quramı.
Azat-
lıq háreketiniń ózine tán milliy kórinisi hám Túrkstanǵa tán 
ózgeshelikleri bolǵan. Hárekettiń bastan aqırına shekem ústin bolǵan 
pikir bul 
pútkil Túrkstannıń milliy azatlıǵı hám ǵárezsizligi
ideyası bolıp 
tabıladı. Azatlıq háreketi birese kúsheyip, birese páseyip turıwına, 
onda qatnasqanlardıń quramı almasıp turǵanlıǵı hám ekilemshi 
mápler ózgerip turıwına, obyektiv hám subyektiv faktorlar kúshler 
teńsalmaqlıǵına hár túrli tásir etiwine qaramay, hárekettiń tiykarǵı 
maqseti 
Túrkstan ǵárezsizligi ushın gúres
bolıp qala berdi.
Hárekettiń mazmunın sovet komandirligi wákilleri de moyınlawǵa 
májbúr boldı. Túrkstan frontınıń komandiri M.Frunze: «Baspashılıqqa 
qarsı gúres túp tiykarınan jańa, ayrıqsha ózgesheligi bolǵan, ózine tán 
dushpan menen gúres degeni», dep jazǵan edi. Onıń gápine baylanıslı 
«Joǵalsın sovet hákimiyatı!» hám «Ǵárezsiz bir musılman mámleketin 
dúzemiz!» sózleri hárekettiń anıq ideyasın bildiretuǵın edi.
Azatlıq háreketiniń tiykarǵı háreketlendiriwshi kúshi diyqanlar, 
chorikarlar, márdikarlar, ónermentler hám zıyalılar edi. Túrkstan 
ASSR basshılarınan biri Turar Rısqulovtıń aytıwınsha, háreketke 
«tiykarınan diyqanlar hám ónermentler kelip qosılatuǵın edi». Olardıń 
milliy quramı tiykarınan túpkilikli jer xalqı — ózbekler, tájikler, qır-
ǵızlar, qazaqlar, túrkmenler, qaraqalpaqlardan ibarat edi. Ózbekler 
kópshilikti quraǵan. Biraq hárekette ayırım evropalı millet wákilleri, 
hátte, ruslar da bolıp, olar sovet rejimine qarsı gúresken. Gúreske 
qozǵalǵan xalıq háreketin birlestiriwde qurbasılardıń xızmeti úlken 
bolǵan.