10 жаратылыстану-математика бағытындағы 10-сыныбына арналған оқулық 1-бөлім

4-тәжірибе. Температураның әсері.

Екі сынауыққа 2 мл-ден күкірт қышқылының ерітіндісін құйыңдар. Олардың әрқайсысына алюминий немесе мырыштың бір түйірін салыңдар. Сынауықтардың біреуін қыздырыңдар. Сутек көпіршіктерінің бөліну жылдамдығына қарап, қорытынды жасаңдар.

5-тәжірибе Өршіткінің әсері.

Сынауыққа 1 мл сутек пероксидін құйып, оған шала жанған шы-раны жақындатыңдар. Не байқадыңдар? Сутектің пероксидіне марга-нец (IV) оксидінің бірнеше кристалын қосып, шала жанған шыраны қайта жақындатыңдар. Не байқадыңдар? Марганец (IV) оксидінің рөлі қандай?

Химиялық реакция жылдамдығына әртүрлі факторлардың әсері жөнінде қорытынды жасап, тиісті реакция теңдеулерін жазыңдар.

167

168

VІІ тарау


ХИМИЯЛЫҚ ТЕПЕ-ТЕҢДІК
VII

тарау

ХИМИЯЛЫҚ ТЕПЕ-ТЕҢДІК


§ 39. ХИМИЯЛЫҚ ТЕПЕ-ТЕҢДІК. ТЕПЕ-ТЕҢДІК КОНСТАНТАСЫ

Бүгінгі сабақта:

• 
  химиялық тепе-теңдік ұғымымен танысамыз
  

Тірек ұғымдар

• 
  Қайтымды реакциялар
  

• 
  Химиялық тепе-теңдік
  

• 
  Тепе-теңдік константа-сы
  

Химиялық реакциялар жүру бағытына қарай қайтымды-қайтымсыз реакциялар деп жіктеледі. Көптеген химиялық реакциялар қайтымды, яғни бір мезгілде тура және кері бағытта жүреді.

Берілген температурада бір мезгілде өнім түзі­лу жағына да, бастапқы зат түзілу жағына да, яғни қарама-қарсы бағытта жүретін химия­ лық реакция қайтымды реакция деп аталады. Бұндай­ реакциялардың теңдеуін жазған кезде теңдік­ белгісі қарама-қарсы бағдаршамен (L)
алмастырылады­.

Қайтымды реакция мысалы ретінде аммиак синтезін қарастыруға болады:

N₂ + 3H₂ L 2NH₃

Солдан оңға қарай жүретін реакция тура деп, ал оңнан солға қарай жүретін реакция кері реакция деп аталады.

Егер қайтымды реакцияны жабық жүйеде жүргізетін болса, біраз уақыттан кейін жүйеде химиялық тепе-теңдік орнайды, яғни барлық әрекеттесуші заттардың концентрациялары уақыт ішінде өзгеріссіз

қалады. 56-суретте уақыт өте келе оң және кері бағытта жүретін
	реакциялардың жылдамдықтарының
	өзгеруі көрсетілген. Алдымен, бастапқы
	заттарды араластырғанда, тура бағыттағы
	реакцияның жылдамдығы өте жоғары,
	ал кері реакция жылдамдығы нөлге тең
	болады. Реакцияның жүру барысын-
	да бастапқы заттар жұмсалады және
	олардың концентрациялары азаяды.
	Осының нәтижесінде, тура бағыттағы