10 – боб бино ва иншоотларнинг экологик хафвсизлиги

Ёруғлик инсоляцияси тартиби – муҳим экологик омил, мослашувчан жараёнларга тўлиқ биотага ва организмларга кўриниши инсонга таъсири жиддийдир. Турар жой муҳитининг ички экологик хавфсизлигини шаклланишида ёруғликнинг ўрнини қайтадан баҳолаш қийиндир.
Инсон учун айниқса тўғри қуёш нурлари кўринишига ва сочиладиган кўринишга ўхшаган қадрли биологик табиий ёруғлик бебаҳодир. Табиий ёруғлик – иссиқ инфрақизил ва ультрабинафша нурларни турар жойларга тарқалишини бажаради, организмларда моддалар алмашинувини бошқаради ва унинг ноқулай омилларга таъсири иммунитетини оширади ҳамда психологик ҳиссиётлар ҳолатини яхшилайди.
Табиий ёруғлик ва ультрабинафша радиациясининг танқислиги қуйидаги ҳолатларда келиб чиқади:

• 
  ёруғлик ўтиш ўрнига ойна солишда (ёруғлик ўртача 45% га тутиб қолинади);
  
• 
  ойналарнинг ифлосланишида (ёруғлик 50-70% га тутиб қолинади);
  
• 
  бино қарама-қарши туришида;
  
• 
  деразаларнинг йўналиши шимолга қараганда ва ҳ.к.
  

Санитар меъёр ва қоидаларида турар жой биноларининг табиий ёруғлиги очиқ ҳавода қайси улушда ёруғликдан мазкур жойнинг ёруғлиги ташкил топиши зарурлигини кўрсатадиган табиий ёруғлик коэффициенти ёрдами билан регламентга солинади.
Лойиҳалашда биноларнинг инсоляциясига, яъни тўғри қуёш нурлари билан юзаларининг нурланишига алоҳида эътибор қаратилади.
Турар жой бинолари учун инсоляциянинг санитар-гигиеник меъзонлари белгиланган бўлиб, унга мувофиқ 22 мартдан 22 сентябргача узлуксиз инсоляциянинг давомийлиги жануб ҳудудлар (жанубда 48° с.ш.) учун камида 2 соат, мўътадил ҳудудлар (48-58° с.ш.) учун 2,5 соат ва шимол ҳудудлари (шимолда 58° с.ш.) учун 3 соат бўлиши керак. Меъёрий меъзонлар билан ҳисоблаш маълумотларини таққослаш асосида ёзги ойларда ўта қизиб кетадиган бинолар меъёрдан кўп ва кам инсоляцияланадиган, инсоляцияланмайдиганларга ажратилади. Инсоляцияни ҳисоблаш санитар меъёр ва қоидаларга мувофиқ амалга оширилади.
Инсоляциянинг жадаллиги ва давомийлиги талабларидан ташқари хоналар сони йўналишларининг меъёрлари мавжуд. Масалан, битта, иккита ва учта хоналарда камида битта яшаш хонаси, тўртта ва ундан кўп хоналарда эса камида иккита яшаш хонаси инсоляция бўлиши зарур.