1. Ўзбекистон тарихи фани предмети ва уни ўрганишнинг назарий услубий асослари, манбалари ва аҳамияти

40. Ўрта Осиёдаги миллий-худудий чегаралаш сиёсати.Ўзбекистон ССРнинг ташкил топиши.(1924-1925 йй.)
20-йилларга келиб марказда Туркистонни болиб юбориш, уни ягона давлат тузилмаси сифатида ёқ қилиш гъояси уцувор болиб қолди. Тарихан таркиб топган учта давиатни тугатиб, уларнинг орнига янги давлатлар тузиш фикрини Турккомиссия раиси Я.Е.Рудзутак 1920-йилларнинг бошларидаёқ ортага ташлаган эди. 1921-йиИ бошига келиб Орта Осиёда ТАССРдан ташқари Бухоро ва Хоразмда Халқ Совет республикалари ҳам бор эди.Ҳудудларни қайтадан белгилаш ва чегаралаш тарафдорлари тил тафовутлари, миллий тафовутларга диққатини к6проқ қаратиб, хожа ликка оид иқтисодий омилларни, мавжуд сув ресурслари, сугъориш тизимларининг умумий эканлигини камроқ ҳисобга олдилар. Раҳбар ходимлар орасида русийзабонлар билан туб халқиар вакиллари ортасидаги ихтилофлар, айрим гуруҳбозлик коринишларини Рудзутак ва бошқалар Орта Осиёдаги миллий можаро деб, давлатлар ҳудудини тубдан қайта белгилаш учун ҳал қилувчи асосий далил сифатида илгари сурдилар.Турор Рисқулов ва бир гуруҳ миллий этакчилар 1920-йилдаёқ туркийзабон халқиар ягона болиб, уларнинг тарихий илдизлари, динлари, анъаналари ва маданияти муштаракдир, Туркистонни алоҳида қисмларга ажратиб болмайди, деган гъоя билан чиққанлар. Бироқ бу фикрни Марказ инкор этиб, уни пантуркизм, панисломизм, буржуа миллатчилиги деб баҳолади. Минтақани миллий-ҳудудий жиҳатдан қайта тузиш м^аТаси партия органлари томонидан ишлаб чиқилди ва бу сиёсатни амалга ошириш ҳам уларнинг зиммасига юклатилди.1924-йилдан Орта Осиёни чегаралаб болиш ва миллий республикалар тузиш гъояси амалга оширила бошланди. Бу гъояни амалга оширишда турли лойиҳалар, таклифлар киритилди ва улар ацойдил ҳимоя қилинди, озаро зиддиятлар, гъоявий курашлар авж олди. Сҳунга қарамай, миллий-ҳудудий чегараланиш отказилишини маъқуллаб резолютсиялар қабул қилинди. 1924-йтл 31-октябрда Озбекицон ССР Инқилобий Комитети (ревком) тузилди, у Озбекицон Республикаси тузишни бошқариб борди. Ж925-йил 13-февралда Бухорода Советларнинг И умумозбек қурултойи очилди. Унда Декларатсия қабул қилиниб, «Озбекицон Совет Сотсиалицик Республикаси тузилгани» эълон қилинди. Озбекицон ҳукуматининг раиси қилиб Файзулиа Хожа эв сайланди. Республика Марказий Ижроия Комитети раиси этиб Фаргъона водийсидан чиққан деҳқон, «+6шчи» уюшмасининг раҳбари Ёлдош Охунбобоев сайланди. Сҳунингдек, Озбекицон коммуницлар партияси ташкил топди. Унинг Марказий қомитасининг биринчи секретари этиб В.И.Иванов, ИИ секретари лавозимига Акмал Икромов сайландилар. 1927-йилда эса А. Икромов биринчи секретар лавозимига котарилди. ОзССРнинг пойтахти қилиб Самарқанд шаҳри белгиланди. 1930 йилда пойтахт Тошкентга кочирилди. 1925-йил майда Озбекицон ССР СССР таркибига кирди. Шундай қилиб, миллий ҳудудий чегаралаш халқнинг ижтимоий - сиёсий ҳаётига, маданиятига, анъаналарига катта таъсир корсатди. Минтақа картаси қайтадан тузилиб, иккита муцақил давлат ХХСР, БХСР тугатилди. Милтатнинг бир қисми оз ота - боболари эрида яшаб, меҳнат қилса-да, расмий таърифга кора, «оз сонли миллатга» айланиб қолди. Сҳунингдек, бу тузтҳналарни Орта Осиё халқларининг «миллий давлатчилиги» деб ҳам болмайди. Орта Осиёда ташкил қилинган бу тузилмалар давлат болиб шаклланмаган тузилмалар эди. Мазкур тузилмалар суверенитет ва муцақилликдан маҳрум эдилар. Утар СССРнинг маъмурий - иқтисодий раёнлари даражасига туширилган болиб, асосан Марказнинг манфаатларига хизмат қилиш, хом ашё этиштириш каби вазифалар белгилаб берилган эди.