1 Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент архитектура қурилиш институти

Материаллларни ишлатишнинг тизимли қисқариши ва назорат қилиш 

---

96
 
ҳамда маҳсулот ҳаѐтининг охирига қадар хом ашѐ сифатида 
фойдаланишдан 
саноат 
жараѐнларининг 
занжири 
бўйлаб 
ифлосланишнинг олдини олиш экологик тоза ишлаб чиқаришдир
. 
Экологик самарадорлик 
ишлаб чиқариш компанияларини товар ва 
хизматларга материал ва энергияни ишлатишни камайтиришга, заҳарли 
чиқиндиларни камайтиришга, материалларни қайта ишлаб чиқариш 
хусусиятига эга қилиб чиқаришга, материалларнинг мувозанатли ишлатишни 
кўпайтиришга, маҳсулотнинг чидамлигини кўпайтиришга ҳамда хизмат 
кўрсатиш қизғинлигини оширишга чақиради. 
Иқтисодий Ҳамкорлик ва Ривожланиш Ташкилоти (Organization for 
Economic Cooperation and Development (OECD)га кирадиган давлатлар, бу 
дегани асосий саноатлаштирилган давлатларда сунъий атроф-муҳитни қуриш 
ва ишлатиш барча иқтисодиѐт соҳаларидан материал ва энергия 
манбаларининг ишлатилиши энг катта ҳажмини ташкил этиб, табиий тизимли 
моделларни ишлатишдан энг катта фойда олиши мумкин демакдир. 
Ҳар иккала бўғим (сегмент)да янги биноларни ташкил этадиган қурилиш
материалларини ишлаб чиқарилишини ва ҳозирги мавжуд биноларни бузиб, 
қурилиш материалларини янги ва қайта лойиҳалаштирилаѐтган биноларда 
қўлланилишини, 
қандай 
қилиб 
саноат 
мувозанатликга 
эришишини 
тушунтирадиган қурилиш саноати яхши хизмат қилиши мумкинлигини саноат 
экологияси ичидаги қурилиш экологияси аниқлайди. Бошқа саноат тизимлари 
каби қурилишда ўтказиш қобилиятини аниқлаш йўли орқали, яъни
“метаболизм”ни аниқлаш билан ѐрдам кўсатилади. Таъкидланган маълумотда, 
иккита табиий тизим ва ривожланаѐтган саноат экологиясидан олинган 
маълумотларни ичига олиш учун аввало олинган материалларнинг даврларини, 
аммо кенг миқѐсда ҳудудий энергетик ва материал оқимларининг қурилиш 
саноатидаги имконияти кўриб чиқилади. Шунингдек, унинг табиий атроф-
муҳитга бўлган муносабатини ўрганади. Кўпинча муносабатларда қурилиш 
саноати бошқа саноат тармоқларидан фарқланмайди. Бироқ шунга қарамай 
етарлича фарқлар мавжуд бўлиб, уларнинг узоқ ҳаѐтий даври ва 
материалларнинг хилма-хиллиги алоҳида эътиборни талаб қилади. Шундай 
қилиб, экологияни бу соҳасига қўллаш ва унинг метаболизмини тушуниш 
ҳаракатлари бошқа саноат тармоқларига туташмаган ноѐб муаммоларга олиб 
келади. 
Ҳозирги вақтда экология ва қурилиш индустрияси тўқнашувида янги 
илмий йўналиш “