1 Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент архитектура қурилиш институти

36
 
каби объектлар, қари дарахтлар, ѐдгорликлар, хиѐбонлар, табиий музейлар 
киради. Бундай ѐдгорликларга Ясная Полянадаги эман дарахти, Ашхабоддаги 
“Етти оғайни” чинори каби табиатнинг нодир бойликларини киритиш 
мумкин. Табиат томонидан яратилган бойликларни асраш ва кўпайтириш 
биосферани муҳофаза қилиш умумий масала эканлигини ҳар бир инсон яхши 
тушуниш зарур. Зеро, биосферани осонлик билан бузиш мумкин, лекин уни 
қайта тиклаш жуда мушкул, айрим ҳолларда эса, имконсиз. 
2.4. Экологик таҳдидлар ва уларни бартараф этиш
Аҳоли сонининг йилдан йилга ошиб бориши, саноат ва транспортнинг 
ривожланиши, фан ва технологияларнинг тараққий этиши, инсоннинг 
биосферага кўрсатаѐтган таъсир доирасини кенгайтириб бормоқда. Бу эса ўз 
навбатида у ѐки бу экологик муоммоларнинг келиб чиқишига сабаб 
бўлмоқда. 
Экологик таҳдид 
деганда инсоннинг табиатга кўрсатаѐтган таъсири 
билан боғлиқ ҳолда табиатнинг инсонга акс таъсири, яъни унинг 
иқтисодиѐтига, ҳаѐтида хўжалик аҳамиятига молик бўлган жараѐнлар, табиий 
ҳодисалар билан боғлиқ (стихияли талофатлар, иқлимнинг ўзгариши, 
ҳайвонларнинг ялпи кўчиб кетиши ва бошқалар) ҳар қандай 
ходиса 
тушунилади. 
Экологик инқироз 
бу экологик тизимда модда ва энергия 
алмашинувининг табиий ҳолатда кечишининг бузилиши ѐки модда ва 
энергиянинг кичик ва катта айланиш жараѐнларининг маълум бир 
босқичдаги узилишидир. Масалан, деҳқончилик маданиятининг фан 
талаблари даражасида бўлмаслиги, тупроқ унумдорлигининг пасайиши ва 
ундаги микроорганизмларнинг қирилиб кетиши оқибатида ерга тушадиган 
органик моддаларнинг ўсимлик дунѐси учун озуқа бўлган минерал 
моддаларга айланмаслиги содир бўлади. Натижада тупроқ экологияси бузилади 
ва инқирозли ҳолат юзага келади. Орол денгизининг қуриб бориши натижасида 
Орол бўйи ҳудудларида иқлим ресурслари, тупроқ унумдорлиги, атмосфера 
ҳавоси, ер ости ва ер усти сувлари, ўсимлик ва ҳайвонот оламида рўй бераѐтган 
ўзгаришлар ва салбий жараѐнлар экологик инқирозга мисол бўла олади. 
Экологик инқирозли ҳудудларнинг экологик тизимларида модда ва энергия 
алмашувининг экологик хавфсиз даражада тиклаш жуда мураккаб ва ўта кўп 
чиқимли тадбирдир. Шунинг учун ҳам экологик хавфнинг олдини олиш чора-
тадбирлари 
бирламчи
, унга қарши кураш эса 
иккиламчи 
аҳамият касб этиши 
даркор.