1 Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент архитектура қурилиш институти

38
 
Дарѐ тоза сувларида йилдан йилга ҳар хил эриган моддалар, заҳарли кимѐвий 
моддалар ва бактерияларнинг миқдори ортиб бормоқда. 
Пестицидлардан фойдаланиш муаммоси.
Ушбу заҳарли модалар 
гуруҳи бегона ўтлар, зараркунанда ҳашаротлар ва бошқа ҳайвонлар, 
ўсимликларда касалликларни келтириб чиқарувчи микроорганизмларга 
қарши курашда фойдаланилади. Пестицидлардан қишлоқ хўжалигида, 
ўрмончиликда, авиация ѐрдамида сепиш кенг кўламда атроф-муҳитни 
ифлосланишига олиб келади. Ҳар йили дунѐ бўйича ҳосилдорликни ошириш 
мақсадида 131 млн. тонна минерал ўғит ва қишлоқ хўжалик экинлари 
зараркунандаларига қарши курашиш учун 1 млн. тонна пестицидлар 
ишлатилади. Яқин йилларгача Ўзбекистон ҳудудида агроландшафтларнинг ҳар 
бир гектарига ишлатиладиган пестицидларнинг ўртача миқдори 54 кг атрофида 
бўлган. Бу кўрсаткич Россияда 1-2 кг, АҚШ да 2-3 кг ташкил этган. 
Пестицидлар атмосферада узоқ масофаларга тарқалиши, шунингдек, сув 
орқали дала, дарѐ, кўллардан ўтиб дунѐ океанларида тўпланади. Энг хафвли 
жойи шундаки улар экологик озиқ занжирига қўшилиб, тупроқдан ва сувдан 
ўсимликларга, ундан ҳайвонларга ва қушларга ниҳоят озиқ ва сув билан одам 
организмига ўтади. Пестицидларнинг тирик табиатда ва одамга кўрсатаѐтган 
зарари жиддий, шу билан бирга улар ташқи муҳит омилларига нисбатан 
барқарор моддалар ҳисобланади. 
Тирик табиатдаги ўсимлик ва ҳайвон турлари сонининг қисқариши 
муаммоси. 
Ер юзидаги ҳаѐтни таъминлашда ўсимликлар дунѐси, айниқса, 
ўрмонларнинг аҳамияти беқиѐсдир. Ҳозирги вақтда ер юзи қуруқлигининг 
25% ўрмонлар ташкил этади. Улар шимолий ярим шарда ва тропик 
минтақаларда тарқалган. Бироқ ҳозирги кунда ўрмонларнинг ҳолатини яхши 
деб бўлмайди. Чунки, ҳар йили 3 млрд. м3 ҳажмда ўрмонлар қирқилмоқда. 
Маълумотларга кўра бу кўрсаткич яқин йиллар орасида 1,5 мартага ортиши 
мумкин. 
Инсониятни, айниқса, тропик ва субтропик ўрмонлар муаммоси ташвишга 
солмоқда. У ерларда йилига дунѐ миқѐсидаги қирқилиши керак бўлган 
ўрмонларнинг ярмидан кўпи кесиб ташланмоқда. 160 млн. гектар тропик 
ўрмонлар вайрон бўлган, атига йилига 11 млн. гектар майдон тикланмоқда. 
Флоранинг камайиб кетиши “Қизил китоб” яратилишига сабаб бўлди.