1 V bob. O‘rnatilgan tizimlarda kiritish/Chiqarish

 
5 
Tizim plataning ishlash tamoili. 
 
Kompyuterning tizim platasi protsessorni joylashtirish va ishlashi uchun, 
uning mikrosxemalari, jumladan BIOS uchun ham asosiy hisoblaniladi. Elektr tok 
yoqilganda, qanday qilib tizim platasining tarkibiy qismlari ishlashini ko‘ramiz. 
Kompyuterning birinchi harakatlari aniq. Elektr ta’minot bloki yoqilishi bilan bir 
necha daqiqa ichida kuchlanish qayta ishlanadi va ventilyator ishga tushadi. 
Bundan so‘ng, u power-good signalini tizim platasidagi taktli generatorga 
yuboradi, u esa tizimani ishdan chiqaradi. Generator o‘z navbatida 
mikroprotsessorga xabar yuboradi, so‘ng esa mikroprotsessor barcha registrlarni 
boshlangich holatga keltiradi, bu maxsus yoriqlar yordamida amalga oshadi. 
Oxiriga o‘z o‘zini testlash jarayoni boshlanadi. 
Eng oxirgi kompyuter yoqilganidagi harakat - bu keyingi yoriqlar yozilgan 
eng katta manzilli xotira maxsus yacheykasi kirib chiqishdir. U yerda korsatgich 
mikroprotsessor BIOS joylashgan ma’lum bir xotiraga yuboradi.
Shu vaqtdan boshlab maxsus DXQ - ROM BIOS mikrosxemada ko‘rsatilgan 
yo‘riklar asosida kompyuter ishlaydi. Shuni esda tutish lozimki DXQ ni 
ichidagilari o‘zgartirilgan bo‘lishi mumkin. Kompyuter boshqa instruktsiyalarni 
bajarish uchun DXQni yangilash va o‘zgartirish mumkin. Shaxsiy kompyuterning 
ta’rixida, ayrim ishlab chiqaruvchilar, (shuningdek IBM kompaniyasi ham) 
o‘zlarining ROM BIOS mikrosxemalarini ishlab chiqishgan, qolganlar esa 
quyidagi kompaniyalarning IBM, Phoenix, Award va AMERICAN Megatrends 
(AM) tayor yoki BIOSning modefikatsiya qilingan talqinlaridan foydalanishgan.
BIOSning barcha talqinlari POST elektr ta’minotini yoqganda o‘zini testlash 
funktsiyasini bajaradi, ammo bu jarayon har xil kompyuterlarda har xil kechadi. 
Ekranda chiqadigan information xabar va xatolar bir biridan juda farqlanadi. 
Odatda POST jarayoni ekran BIOS talqini, sana va atrof xuquqlari haqidagi 
ma’lumotni chiqishi bilan boshlanadi. Song esa klaviatura tekshiriladi (ko‘plab 
tizimlarda bunda Caps Lock va Num Lock lampochkalari yonadi). Shu bilan birga 
klaviatiradagi nazoratchi ham tekshiriladi. So‘ng esa PIP yoqib/o‘chiruvchilarni 
holati BIOS parametrlari xaqidagi ma’lumot o‘qiladi.

---

 
6 
Bu jarayon kompyuterga qanday qurilmalar ulanganligida bizga ma’lumot 
beradi. EISA va MCA kompyuterlarida BIOS shinaga ulangan qurilmalarni 
so‘rashi mumkin. Bu ularning imkoniyatlarini bilish uchun qilinadi.
Keyingi qadam esa topilgan qurilmalarni sanash va tizim platani testlash 
hisoblaniladi. Bularning barchasi ekranda ko‘rinadi. POST bajarilish davomida 
protsessor, DMA –nazoratchilar va boshqa muhim tarkibiy qismlar ham 
tekshiriladi, undan tashqari disklar ham tekshiriladi (bunda disklarning chirog‘i 
yonadi). Agar, parallel portga yoqilgan printer ulansa u initsializatsiya qilinadi, 
uning xotirasi to‘zalanib, bosmaga chikarish uchun hujjatlarni qabul qilishiga 
tayyorlanadi.