1-topshiriq. Matnni o‘qing va yozma nutqning mohiyatini ochuvchi so‘z, atamalarni aniqlab, ma’nolarini izohlang

3-topshiriq. Yozma nutq savodxonligiga erishish xususidagi o‘z fikr mulohazalaringizni bayon etib matn yarating.


4-topshiriq. Matnni o‘qing, nutq madaniyatiga oid gaplarni sharhlang.
«Ey farzand, agar sen har qanday notiq bo‘lsang ham o‘zingni bilganlardan pastroq tutgin, toki, so‘z bilimdonligi vaqtida bekor bo‘lib qolmagaysan...»
Odamlar to‘rt xil bo‘lganidek, so‘z ham to‘rt xil bo‘lgay: biri bilinmayturg‘on va aytilmayturg‘on, ya’ni aytishga zaruratsiz bo‘lgan so‘zlar; ikkinchisi, aytilaturg‘on va bilinaturg‘on; bunday so‘zlarga ibratomuz va aytsa bo‘ladigan so‘zlarni kiritish mumkin. Masalan: odob-ahloq, nasihat tarzida aytilgan so‘zlar; uchinchisi, ham bilinaturg‘on va ham bilishga zaruratsiz, ammo aytsa bo‘laturg‘on; to‘rtinchisi, bilinaturg‘on va aytilmayturg‘on. Ammo aytilmayturg‘on va bilinmayturg‘on unday so‘zdurki, ... dunѐning salohi unga bog‘liqdir. Ul so‘zdin aytguvchiga ham, eshitguvchiga ham ko‘p naf etar...
Kishining martabasini so‘zi bilan bilurlar, ammo so‘zning martabasini kishi bilan bilmaslar, chunki har kishining ahvoli undan chiqadigan so‘zning ostiga yashiringandir, ya’ni bir so‘zni bir ibora bilan aytilsa, eshitgan odamning ko‘ngli undan xijolat tortgay va yana o‘sha so‘zni bir ibora bilan aytsa, eshitgan odamning joni undan rohatlanadi.
(Kaykovus, «Qobusnoma»dan)


Atamalar va ularning vujudga kelishi.
Fan-texnika, kasb-hunarga oid so`z va birikmalar atamalar deyiladi. Atamalar, odatda, ilmiy uslubda qo`llanadi. Masalan, fonetikada: tovush, harf, undoshlar, unlilar, grafika, fonema, urg`u, bo`g`in; morfologiyada: kelishiklar, yasovchi qo`shimchalar, o`zak, negiz, qo`shma otlar, yuklama; sintaksisda: so'z birikmasi va gap, to'ldiruvchi, hol, ajratilgan bo'lak, uyushiq bo'lakli gap, undalma, shaxsi topilmas gaplar; ergash gap, bosh gap, bog`lovchisiz qo`shma gap, ko'chirma gaplar va boshqalar. Ma’lum bir kasb-hunarga oid so‘zlar ham majudki, ular asosan shu kasbning so‘zlari hisoblanadi.