1-topshiriq. Matnni o‘qing va yozma nutqning mohiyatini ochuvchi so‘z, atamalarni aniqlab, ma’nolarini izohlang

1-topshiriq. Matnni o‘qing va yozma nutqning mohiyatini ochuvchi so‘z, atamalarni aniqlab, ma’nolarini izohlang.

Tilning ijtimoiy vazifasi nutqiy faoliyatda, ya’ni nutq sifatida kishilar o‘rtasida aloqa, fikrlashish, so‘zlashishni amalga oshirishda yaqqol ko‘rinadi. Nutq faoliyati kishilarning bir-birlariga tushunarli bo‘lgan til vositasida o‘zaro fikr almashishlari, nutqiy aloqaga kirishishlaridir. Bu jarayon ikki shaklda amalga oshadi; og‘zaki tarzda va yozma tarzda.Yozma nutq og‘zaki nutqdan so‘ng yozuv ta’sirida paydo bo‘lgan bo‘lib, adabiy tilning imloviy, punktuatsion, uslubiy qonun-qoidalariga bo‘ysunuvchi grafik shakldagi nutqdir. Yozma nutqning mazmuniy bo‘laklari, gaplar, ularning qismlari turli xil tinish belgilari orqali ajratib ko‘rsatiladi. Yozma nutq og‘zaki nutq kabi kishilar o‘rtasidagi bevosita aloqa vositasi emas, u boshqa joyda va zamonda (kelgusi davrda) yashovchi kishilar bilan aloqa bog‘lash vositasidir. Yozma manbalar orqali biz o‘tmish tariximizni o‘rganamiz va bundan kelajak avlod foydalanishini ta’minlaymiz. Yozma nutq doirasiga ilmiy nutq, badiiy nutq, shuningdek, hujjatlar, ommaviy axborot vositalari uchun tuzilgan ѐzma matnlar kiradi. Yozma nutq savodxonligi har bir kishidan fikr-qarashlarini tilning imloviy-grammatik qoidalariga, adabiy til me’yorlariga rioya qilgan tarzda ifodalashni talab qiladi.

2-topshiriq. Gaplarni o‘qing. Yozma nutqqa xos atamalarni ko‘chirib yozing va lug‘aviy ma’nolarini izohlang.

1. 
   Yozma adabiy tilning madaniyligi, adabiy me’yorlari alifbo va imlo qoidalarining mukammal va puxtaligiga ham bog‘liq. 2.Yozma matnning mazmuni, ma’no qirralari, sintaktik va grammatik munosabatlarini aniqlashda tinish belgilari muhim o‘rin tutadi. 3. Mustaqim Mirzaev fidoyi tilshunos sifatida har kuni ikki-uch soatlik ish vaqtlarini gazeta va jurnallar tilini o‘rganish, ulardagi adabiy me’ѐr buzilishlarini aniqlash, bunday xatolarni guruhlash va bartaraf etish choralari bo‘yicha tavsiya yozishga sarflar, bu ishdan hech erinmas edilar. 4. Nutq madaniyatining saviyasi tilning talaffuz va imlo, grammatik, leksik va uslubiy me’yorlaridan to‘g’ri foydalana bilish darajasi bilan belgilanadi. 5. Fikrdagi qusur so‘zdagi xatolarni vujudga keltiradi, so‘zdagi kemtiklar esa ishdagi xatolarni keltirib chiqadi (D.Pisarev). 6. Qalam - eng yaxshi muallim, qalamdan chiqqan nutq hozirgina o‘ylanganidan ko‘p yaxshiroqdir. (Sitseron). 7. Daryodagi gavhar o‘z jilvasini g‘avvos tufayli namoyish qilganiday, til ham o‘z qudrati va nafosatini nutq ahli vositasida zuhur etadi. (Alisher Navoiy).