1-тема. Пәнге кирисиў. Суйықлық ҳәм оның физикалық қәсийетлери Реже

1-тема. Пәнге кирисиў. Суйықлық ҳәм оның физикалық қәсийетлери
Реже:
1.1. Гидравлика пәниниң мазмуны
1.2. Гидравлика пәниниң қысқаша тарийхы ҳәм оның тийкарын дүзиўшилер
1.3. Суйықлық ҳәм оның физикалық қәсийетлери
1.4. Физикалық үлкенликлердиң өлшем бирликлер системасы. Халықаралық бирлик системасы «СИ»
1.5. Суйықлыққа тәсир етиўши күшлер
Қолланылатуғын тәлим технологиялары: лекция, диалоглық жантасыў, машқалалы тәлим, түсиндириў, пикир алмасыў, өз-өзин қадағалаў
Әдебиятлар: A1, A5, A6, Қ1.


1.1. Гидравлика пәниниң мазмуны
Гидравлика пәни суйықлықлардың тыныш ҳәм қозғалыс жағдайындағы өзгериўи нызамлықларын ҳәмде бул нызамлықларды инженерлик мәселелерди шешиўде қолланыў усылларын үйрениў менен шуғылланады. Гидравлика сөзи тийкарынан грекше болып, «хюдор»-суў ҳәм «аулос»-труба дегенди аңлатады. Оларды қосып оқығанымызда суўдың трубадағы қозғалысы деген мәни келип шығады. Кейинирек бул пән суйықлықтың напорлы (трубадағы) ҳәм напорсыз (ашық аңғарлардағы) қозғалыс нызамлықларын үйренетуғын болғаны ушын гидравлика сөзи суўдың тек трубадағы емес, ал ашық аңғарлардағы қозғалысында аңлататуғын болды.
Гидравлика пәни еки бөлимнен ибарат: гидростатика ҳәм гидродинамика. Гидростатика бөлиминде суйықлықлардың тыныш жағдайдағы өзгериў нызамлықлары үйрениледи. Бундай нызамлықларды үйрениўден мақсет суйықлықтың тереңлиги бойынша қәлеген точкасындағы гидростатикалық басымның өзгериўин анықлаўдан ибарат. Гидростатик басым ўақытқа емес, тек координаталарға байланыслы болады:
p = f (x, у, z) (1.1)
Гидродинамика бөлиминде суйықлықлардың қозғалыс ўақтындағы гидродинамик элементлериниң өзгериў нызамлықлары үйрениледи, бунда суйықлықлардың ҳәр қыйлы точкаларындағы тезлик ҳәм басымлары ўақыт өтиўи менен ҳәр қыйлы болады. Берилген точкадағы тезлик ҳәм басымның ўақыт аралығында өзгериўи төмендегише жазылады:
u_x = f₁(x, у, z)
u_y = f₂(x, у, z) (1.2)
u_z = f₃(x, у, z)
p =f(x, у, z) (1.3)