1-tema. Matematika tariyxınıń maqset hám wazıypaları, matematikanı rawajlandırıwshı kúshler hám onıń basqa pánler menen baylanısı. Matematika tariyxınıń tiykarǵı dáwirleri

V, X, L, C, D, M 
b.e.sh. 500jıl 
2. Alfavitlik sanaw sistemaları. Bul sistemalarda alfavittiń háripleri o dan 
alınıp, sáykes túrde birliklerdi, onlıqlardı, júzliklerdi belgilew ushın paydalanıladı. 

---

Bunda hár bir háripke ol san retinde qollanılatuǵın kórsetiwshi ayırıwshı belgi 
beriledi. 
Greklik ( ionikalıq) sistema: 





á ǵ q ń ó 
Mısalı: 

= 444, 

=1000, 

=2000 
3. Poziciyalıq onlıq emes sistemalar, keyin onlıq sistema. 
Bularǵa vavilon, hind, indeyskaya (plemeni mayya na poluostrove yukatan) 
házirgi zaman ekilik sistema.
Matematikanıń basqa ilimler menen baylanısı. 
Matematikanıń qollanılıw tarawı mudamı keńeyip baradı. Bul keńeyiwge 
shek qoyıw múmkin emes. Qollanıwlardıń ósiwi bul matematikanıń basqa ilimler 
menen baylanısınıń bar ekeniniń hám bekkemleniwiniń biri bolıp tabıladı. 
Matematika basqa ilimler tásirinde tek rawajlanıp qoymaydı. Ol sonıń menen 
birge basqa ilimlerge izertlewlerdiń matamatikalıq metodların kiritedi. 
Matematikalıq metodlardıń tábiyattanıwǵa qollanıwı 2 tárepke iye: 
a) Qubılısqa yamasa processke juwıq túrde sáykes keletuǵın matematikalıq 
máseleni ajıratıp alıw, yaǵnıy matematikalıq model`di dúziw hám onıń sheshiw 
metodın tabıw; 
b) Jańa matematikalıq formalardı islep shıǵıw, sebebi dúzilgen matematikalıq 
model`diń kemshiligi, jetispewshiligi, juwıqlıǵı álbette tabıladı. 
Matematika tariyxı qoyılǵan kóp máselelerdi sheshiwge múmkinshilik 
beretuǵın universal matematikalıq metodlardń izlew mısallarına oǵada bay. Tariyx 
faktleri sonı tastıyıqlaydı bunday universal metodlar joq, úyrenilip atırǵan 
qubılıslar menen processlerdiń sapalıq ózinsheligine sáykes túrde matematikalıq 
metodlardı durıs qollanıwǵa tariyx úyrenip otıradı. 
Matematikalıq metodlar anaǵurlım tolıq trde mexanikada hám aspan 
mexanikasında qollanıladı, bul ilimlerdiń predmeti úyreniletuǵın qubılıstı 
anıqlawshı faktorlardıń jıynaǵı boyınsha joqarı dárejede abstraktciyalanǵan. 
Matematikalıq metodlar fizikda keńnen qollanılmaqta, bul jerde máseleni durıs 
qoyıw hám alınǵan nátiyjelerdi durıs interpretaciyalaw (túsindiriw) talap etiledi.
Sońǵı jıllar kibernetikanıń, esaplaw texnikasınıń hám olar ushın teoriyalıq 
tiykar bolıp tabılatuǵın diskretlik matematikanıń rawajlanıwında úlken tabaslarǵa 
erisilmekte. Usıǵan baylanıslı ekonomikada, basqarıw sistemalarında, 
psixologiyadahám dásturiy túrde matematikadan uzaq turadı dep sanalatuǵın 
ilimniń basqa da kóp tarawlarında matematikanıń roli ósip barmaqta.