1-tema. Matematika tariyxınıń maqset hám wazıypaları, matematikanı rawajlandırıwshı kúshler hám onıń basqa pánler menen baylanısı. Matematika tariyxınıń tiykarǵı dáwirleri

---

1-tema. Matematika tariyxınıń maqset hám wazıypaları, matematikanı 
rawajlandırıwshı kúshler hám onıń basqa pánler menen baylanısı. 
Matematika tariyxınıń tiykarǵı dáwirleri. 
Pánniń maqset hám wazıypaları, matematikanıń pán sıpatında rawajlanıwı 
menen tanısıw hám pánniń basqa pánler menen baylanısın kórsetiw. Matematika 
tariyxınıń rawajlanıwınıń tiykarǵı dáwirleri.
Jobası.
1. Matematika tariyxınıń predmeti. 
2. Matematikalıq túsiniklerdiń qáliplesiwi. 
3. Matematikanıń rawajlanıwındaǵı baslı dáwirler. 
4. Matematikanıń basqa ilimler menen baylanısı. 
Tayanısh sózler: Keńislik, qatnas, gipoteza, teoriya, differencial, integral, 
polinom, natural qatar, sanaw sisteması, poziciyalıq sistema ieorglif. 
1. Matematika tariyxınıń predmeti. 
Matematikanıń barlıq tarawları, olar qanshama hár qıylı bolmasın, 
predmetiniń ulıwmalıǵı menen birlesken. Bul predmet haqıyqıy dún`yanıń sanlıq 
qatnasları menen keńislik formaları bolıp tabıladı.
Hár qıylı matematikalıq ilimler usı sanlıq muǵdarlıq qatnaslar menen keńislik 
formalarınıń dara, ayırım túrleri menen is alıp baradı yamasa ózleriniń 
metodlarınıń ózgesheligi menen ayırıladı. 
Matematikanıń quramı, basqa hár qanday ilimlerdey aq, tómendegishe boladı: 
A) Onıń rawajlanıw barısında toplanǵan faktlar; 
B) Gipotezalar, yaǵnıy faktlerge tiykarlanǵan keyin tájiriybe menen 
tekseriletuǵın ilimiy tastıyıqlawlar; 
V) Teoriya hám nızamlarda ańlatılǵan faktlıq materiallar ulıwmalastırıw 
nátiyjeleri; 
G) Matematikanıń metodologiyası, yaǵnıy matematika predmetin úyreniwge 
ulıwma baǵdardı xarakterleytuǵın matematikalıq nızamlar menen toeremalardı 
ulıwma teoriyalıq jaqtan talqılaw. 
Bul elementlerdin bári óz-ara baylanısqan hám barlıq waqıtta rawajlanıp 
otıradı. Bul rawajlanıwdıń úyrenip atırǵan tariyxıy dáwirde qalay ótetuǵının hám ol 
qayda alıp baratuǵının anıqlaw matematikalıq disciplinalardıń biri bolǵan 
matematika tariyxınıń predmeti bolıp tabıladı. 
Matematika tariyxı bul matematikanıń rawajlanıwınıń ob`ektiv nızamları 
haqqındaǵı ilim dep esaplanadı.
Matematika tariyxına úlken máseleler toplamın sheshiw júklengen.
Birinshiden, tariyxıy - matematikalıq xarakterdegi jumıslarda matematikalıq 
metodlardıń, túsinikler menen ideyalardıń qalay kelip shıqqanı, ayırım 
matematikalıq teoriyalardıń qalay tariyxıy jaqtan qálipleskeni bayanlanadı. Ayırım 
xalıqlarda belgili tariyxıy dáwirlerde matematikanıń rawajlanıwınıń xarakteri hám 
ayrıqshalıqları ótken dáwirdiń ullı alımlarınıń, birinshi gezekte watanlas alımlardıń 
matematikaǵa qosqan úlesi anıqlanadı.

---

Ekinshiden, tariyxıy matematikalıq jumıslar matematikanıń hár qıylı 
baylanısların ashadı. Olardan: matematikanıń praktikalıq talaplar hám adamlar 
xızmeti menen baylanısları, basqa ilimlerdiń rawajlanıwı menen baylanısları 
matematikanıń mazmunına hám rawajlanıw xarakterine jámiyettiń ekonomikalıq 
hám sociallıq qurılısınıń tásiri úyreniledi. 
Úshinshiden, 
tariyxıy 
- 
matematikalıqizertlewler 
házirgi 
zaman 
matematikasınıń logikalıq qurılısınıń tariyxıy shártliligin, onıń rawajlanıw jolın 
ashadı, matematikanıń bólimleriniń qatnasın durıs tusiniwge belgili dárejede onıń 
keleshegine kóz jiberiwge járdemlesedi.