1-тема. Киши бизнес ҳӘм исбилерменликтиң ӘҲмийети ҳӘм мазмуны

3. Киши бизнес ҳәм исбилерменлик хызметин раўажландырыўдың

мақсет ҳәм ўазыйпалары

Өзбекстанда кең көлемли базар қатнасықларын әмелге асырыў процессинде мүлк ийелери қатламының шеңбери кеңейип бармақта. Мәмлекетимиз Президенти И.А.Каримовтың тастыйықлап бергениндей, «... әмелге асырылып атырған реформалардың тийкарғы, ең үлкен мақсети, баслы бағдары Өзбекстанда ҳақыйқый мүлк ийелер класын қәлиплестириўден ибарат. Бизиң қабыл еткен барлық пәрман ҳәм қарарлаымыз, нызамларымыз, барлық исимиз мине усы мақсетке қаратылған. Бул ўазыйпаларды шешпей турып күтилген нәтийжеге, турмысымызда, экономикамызда қәлеген өзгерислерге ерисип болмайды»⁴. Базар реформаларының ҳәзирги басқышындағы оғада әҳмийетли ўазыйпа, ең дәслеп, өндирислик тараўдағы мәмлекетлик кәрханаларды меншиклестириў ҳәм олардың тийкарында жүзеге келип атырған исбилерменлик структураларын анық мақсет пенен қоллап-қуўатлаў арқалы мүлк ийелери класын қәлиплестириўден ибарат. Жәмийетимиз ушын жаңа болған мине усы социаллық қатламды, оның хызмет тараўлары формаларын үйрениўди теориялық мүтәжликлер ғана емес, ал әмелий зәрүрликте шәрт етип қоймақта. Бүгинг күнде мәмлекетимизде ислеп шығарылып атырған жалпы ишки өнимниң дерлик 80 проценти, санаат өнимлериниң 78 проценттен зыяты, аўыл хожалығы ҳәм усақлап сатыў саўда айланысының дерлик барлық өнимлери мәмлекетлик емес сектордың үлесине туўры келмекте.
Орташа класс мәмлекеттиң тийкары ҳәм жәмийеттиң ең турақлы бөлеги. Бул классты жүзеге келтириў ўазыйпасын шешиў, турмыс дәрежесин арттырыў ҳәм ҳәр бир инсанның исбилерменлик имканиятларын ашыў машқаласын шешип береди.
Бул мәселениң экономикалық тәрепи соннан ибарат, мүлк ийелери реал, олардың хызмети болса нәтийжели болыўы керек. Улыўма алғанда, кәрхананың барлық ислеўшилерин рәсмий акционерлерге айландырыў оншелли қыйын емес. Бирақ олар ҳақыйқатта басқарыўда қатнаспаса, дивидендлер алмаса ҳәм ҳәттеки, өз акцияларын кәрханадан тысқарыға сата алмаса, оларды реал мүлк ийелери деп болмайды. Ҳақыйқый мүлк ийеси өз характери бойынша мақсетке муўапық жумыс алып барыўы ҳәм өзине тийисли мүлкти көбейтиўге ҳәрекет етиўи керек. Мүлк ийелери класы бар болған мүлк ҳәм дәрамат тийкарында, соның ишинде:

• 
  аманатларды баҳалы қағазларға салыў, сондай-ақ, жеке шахсларға тийисли көшпес мүлктен ҳәм басқа мүлклерден пайдаланыў жолы менен;
  
• 
  мәмлекетке тийисли мал-мүлкти (аукционларда ҳәм таңлаў тийкарында), сондай-ақ меншиклестирилип атырған кәрханалардың акцияларын сатып алыў арқалы мүлкти мәмлекет ийелигинен шығарыў ҳәм меншиклестириў нәтийжесинде;
  
• 
  юридикалық тәреп болмаған ҳалда ҳәм кәрханалар ашпаған ҳалда жеке тәртиптеги мийнет хызметин ҳәм исбилерменликти раўажландырыў арқалы қәлиплестиреди.
  

Қандайда мүлкке ийе болған шахс мүлк ийеси есапланады.