1-Tema. Kirisiw Qaraqalpaq tili mámleketlik til. Qaraqalpaq jazıwı hám onıń tariyxı Tayanısh sózler

Ádebiyatlar
1. Баскаков Н.А. Каракалпакский язык. II том. Фонетика и морфология. часть первая (части речи и словообразавание). М., 1952.

2. Бекбергенов А. Қарақалпақ тилинде сөзлердиң жасалыўы. Нөкис, 1979.

3. Нажимов А. Қарақалпақ тилинде жуп ҳәм тәкирар сөзлер. Нөкис, 1979.

4. Ҳожиев А. Ўзбек тилида сўз ясалиши. Тошкент «Ўқитувчи», 1989.

5. Ҳәзирги қарақалпақ тили. Морфология. Нөкис, 1981.

6. Ҳәзирги қарақалпақ әдебий тилиниң грамматикасы. Сөз жасалыў ҳәм морфология. Нөкис, 1994.

17-Tema. Mánili sóz shaqapları. Atlıq
Tayanısh sózler-atlıq, atlıqtıń leksika-grammatikalıq túrleri, atlıqtıń morfologiyalıq kategoriyaları.
Leksika-semantikalıq belgisi boyınsha zatlıq máni ańlatatuǵın sózler atlıq dep ataladı. Zatlıq máni atlıqtıń san, tartım, seplik hám betlik formaları arqalı da bildiriledi.

Zatlıq máni - keń túsinik. Ol logikalıq túsinik emes, al grammatikalıq túsinik bolıp esaplanadı. Buǵan konkret, zatlardıń (dápter, terek, kóshe), tiri maqluqlardıń, adamlardıń (student, qus, haywan, Ernazar), ósimliklerdiń (gúl, jantaq, boyan), zatlardıń (kómir, gaz, aǵash), geografiyalıq orınlardıń (Qońırat, Nókis, Ámiwdárya, Qaraqalpaqstan, Bestóbe) hár qıylı qásiyet hám sapanıń (erlik, jaqsılıq, alawızlıq, shaqqanlıq) háreket hám jaǵdaydıń (urıs, oqıw, ushırasıw), tábiyat qubılıslarınıń (jawın, qar, quyın) hám t.b. atamaları kiredi hám olar kim? yamasa ne? sorawına juwap beredi.

Zat mánisindegi sózler birlik yamasa kóplik sanda qollanıladı, olar tartımlanıw hám sepleniw uqıplılıǵına iye. Atlıqtıń san, tartım hám seplik kategoriyaları onı basqa sóz shaqaplarınan ajıratıp turatuǵın tiykarǵı belgileri bolıp esaplanadı.

Atlıqlar sóz jasalıwda da ózine tán ózgesheliklerge iye. Qaraqalpaq tilindegi –shı//-shi, -shılıq//-shilik affiksleri arqalı tek atlıqlar jasaladı. Sóz shaqaplarınıń ishinde tek atlıqlar ǵana qısqarǵan qospa sóz hám abbreviatura túrinde jasala aladı BMSh, AQSh, QMU hám t.b.