1-tema: Kirisiw. Pánniń maqseti, wazıypası hám mazmunı

14-tema: Kommutatsiya sistemaların basqarıw túrleri. Oraylasqan hám oraylaspagan basqarıw

Kommutatsiya tu’yinlerinde 4 tu’rli basqariw usili isletiledi: jeke, tparli, oyraylasqan, oraylaspag’an.

Jeke basqariw usilinda ha’r bir kommutatsiya u’skenesi o’z basqariw qurilmasina iye. Bul usil DK ATS lerde isletiledi. Ha’r bir izlewshi elektromagnit rele RPN lerde qurilg’an basqariw qurilmasina iye (10.1-su’wret). Rele tiykarinda qurilg’an basqariw qurilmalarina salistirg’anda kishi tezlikke iye. Sonin’ ushin DK ATS baylanis ornatiw waqitin qisqartiw ha’m basqariw qurilmalari du’zilisin a’piwayilastiriw maqsetinde tuwridan tuwri baylanis ornatiw usili qollanilg’an.
Da’slepki izlew basqishi (PI) izlewshinin’ basqariw qurilmasi abonentten shaqiriq tu’skenin aniqlaydi ha’m impuls jaratiwshi qurilmani iske tu’siredi. Jaratilg’an impulslar izlewshinin’ elektromagnitina beriledi. Ha’r bir impuls elektromagnitti iske tu’siredi ha’m izlewshi bir adimg’a jilisadi. Jalg’ang’an shig’iw liniyasinin’ awhali tekseriwshi ja’rdeminde (bos yamasa ba’ntligi) aniqlanadi. Eger bos bolsa, impuls islep shig’iw toqtatiladi ha’m izlewshi shyotkalari usi shig’iw liniyasinda toqtaydi. Sonday qilip, DI nin’ BK shaqiriw tu’sken AL g’a bos shig’iw liniyasin tawip jalg’ap beredi.
GI basqishinin’ BK GI basqishi kiriw liniyasi ba’nt etilgennen son’, abonent ta’repke “Stansiya tayyar” signalin beredi. Abonent tergen birinshi nomerdi dekada – qa’demli izlewshinin’ ko’teriw elektromagnitina berip, DKI – 100 nin’ shyotkasinin’ kerekli dekadasina ko’rsetiliwi payda etiledi. eki nomer aralig’inda impuls jaratiwshi qurilmani iske tu’sirip, tan’lap aling’an dekada boylap aylanba ha’reketti basqaradi. Jaratilip atirg’an impuls aylanba elektromagnitke beriledi ha’m DKI – 100 shyotkalari birinshi aylanba qa’demin baslaydi. Jalg’ang’an shig’iw liniyasinin’ awhali (bosyamas ba’ntligi) aniqlanadi. Eger bos bolsa, impuls jaratiwshi qurilma isten toqtaydi. So’ylesiw tawsilg’annan son’ DKI – 100 baslang’ish awhalina qaytariladi.

10.1-su’wret. DK – ATS a’piwayilastirilg’an sxemasi.

SI (LI) basqishi BK kiriw liniya ba’nt etilgeninen son’, terilip atirg’an nomer impulslarin ko’teriw EM beredi. Ko’teriw EM kerekli dekadag’a ko’teriledi. Keyingi nomer impulslari aylanba EM ge beriledi. Sonda DKI – 100 shyotkalari kerekli AL g’a jalg’anadi ha’m shaqirilip atirg’an AL awhali aniqlanadi. Eger AL bos bolsa, SI(LI) basqishin BK A abonentke “Shaqiriw” B abonentke “Shaqiriwdi baqlaw” signalin uzatadi. B abonent mikrotelefon trubkasin ko’terse, signallar u’ziledi ha’m so’ylesiw trakti payda boladi.

Bul basqariw usilinin’ kemshilikleri: stansiya gabariti u’lkenlesedi. Biraq isenimlilik joqari. Eger bir basqariw qurilmasi isten shiqsa, 1 yamasa 100 AL xizmet ko’rsete almaydi. Uliwma alg’anda 10000N DK – ATS iske jaramli.