1-tema: Kirisiw. Pánniń maqseti, wazıypası hám mazmunı

Shig’iw liniyalarin birlestiriw. Bul usil menen tu’rli kommutatsiya a’sbaplari ja’rdeminde qurilg’an kommutatsiya qurilmalari 4.5-suwrette keltirilgen.
k ta kommutatsiya a’sbaplarin birlestirip, k×1, k×m KB payda qiliw mumkin, 1×1 turdegi k asbaptin’ shig’iw liniyalarin birlestirip, k×1 ko’rsetkishli D =1 iye KB, (1×m) turdegi k asbaptin’ shig’iw liniyalarin birlestiriw na’tiyjesinde (k×m) ko’rsetkishli D = m KB payda bolg’an KB dag’i jalg’ana aliw imkaniyati o’zgermeydi (D – const). kerekli da’rejede kiriw liniyalarin kem sanli kiriw liniyali asbaplardin shig’iw liniyalarin birlestirip payda qiliw mumkin. Biraq bul halda KB ni quriw ushin kerek bolg’an kommutatsiya asbaplari sani asip baradi.
Ushinshi usilda da kiriw, ha’m shig’iw liniyalari birlestiriledi. Bul usil kiriw liniyalarinin’ shig’iw liniyalarina jalg’ana aliw imkanin asiradi ha’m KB nin’ isenimli islewin asiradi. Misal ushin, kommutatsiya a’sbabi 4×4 isletip, KB 6×4 quriw kerek bolsin. Bunin’ ushin eki KA isletiledi (4.6-su’wret).

4.6-su’wret. Uliwmalasqan usilda qurilg’an KB.



4.7-su’wret. KI-11 tiykarinda qurilg’an (10x10) KB.
4.7-su’wret keltirilgen bir zvenoli KB qademli izlewshi (SHI-11) tiykarinda qurilg’an. KB 10 shig’iw (n=10) ha’m 10 shig’iw (m=10) liniyasina iye bolip, ekinshi usilda qurilg’an. Bunday bir zvenoli KB ni quriw ushin 10 qademli izlewshi kerek boladi.
Kommutatsiyani amelge asiriw 2 kiriw liniyasin 10 shig’iw liniyasina jalg’aw misalinda ko’rsetilgen.
4.8-su’wrette dekada-qademli izlewshi DSHI – 100 tiykarinda qurilg’an bir zvenoli (5x100) KB ko’rsetilgen. Quriw usili 2, quriw ushin 5 DSHI – 100 isletilgen.

4.8-su’wret. (5x100) KB sizilmasi.

4.9-su’wrette ko’peseli koordinata jalg’ag’ish (MKS 10x10x6) tiykarinda qurilg’an bir zvenoli KB (20x5) ko’rsetilgen 3 usili tiykarinda, bir KA isletip ko’rilgen.

11-kiriw liniyasin u’shinshi shig’iw liniyasina kommutatsiya qiliw sizilmasi ko’rsetilgen. Kommutatsiya noqati segizinshi verikaldag’i vertikal simlardin’ birinshi qatardag’I ha’reketleniwshi kontakt prujinalari menen jalg’ang’an orin esaplanadi.
Bir zvenoli KB lar dekada-qa’demli ATS lerde (DQ-ATS) ha’m koordinat ATS (K-ATS) tin’ tek registr izlew basqishinda jumsaladi.
Dekada – qademli ATS degi daslepki izlew basqishi DI (PI) nin’ KB 100 kiriw, 20 shig’iwg’a iye. Bul KB qademli izlewshi SHI – 11 tiykarinda quriladi. Toparli izlew basqishi (GI) nin’ KB dekada-qademli izlewshi (DSHI-100) tiykarinda quriladi. Ol ha’r turli parametrli boliwi mumkin. Misal: 12x100.
Negizinde ha’r bir kommutatsiya noqatinda bir neshe simlardi jalg’aw amelge asiriladi. Bul simlarg’a so’ylesiw (bir yamasa eki jup), basqariw ha’m basqa waziypalardi orinlawshi simlar kiredi. Bul kontaktlardi bir baylanisti amelge asirg’ani ha’m birgelikte ha’reket qilg’ani ushin bir kommutatsiya noqati dep esaplanadi.
Bir zvenoli KB kiriw liniyalarina ju’kleme payda qiliwshi, shig’iw liniyalarina ju’kleme qaqbil qiliwshi liniyalari jalg’anadi.

4.9-su’wret. KB (20x5) sizilmasi.
Joqarida ko’rip shig’ilg’an kommutatsiya bloklarinda ma’lim bir kiriw liniyasin ma’lim bir shig’iw liniyasi menen jalg’aw ushin tek bir kommutatsiya noqati jumsaladi. Bunday bir zvenoli kommutatsiya bloklarin analiz qilip, to’mendegilerdi aniqlaw mumkin. N kiriw ha’m M shig’iw liniyalarina sani T = N x M ge ten’. Ha’r bir noqattin’ isletiliw darejesi juda kishi. Har bir vertikal (kiriw) yamasa gorizontal (shig’iw) liniyasindag’i kommutatsiya noqatlari qalg’an lniyalarinda ha’m shaqiriw tu’siwine qaramastan bir waqittin’ o’zinde tek birewi jumsaladi. Bir zvenoli KB larinda malim bir jup kiriw menen shig’iw liniyalarin jalg’aw ushin tek bir kommutatsiya noqati isletiledi. Bul noqat isten shig’iwinan bul jup kiriw-shig’iw arqali baylanis ornatiw mu’mkin bolmay qaladi. Bunday bolmawi ushin ha’r bir kiriw-shig’iw arqali baylanis ornatiw, bir neshe jalg’aw jollari ja’rdeminde amelge asiriw imkaniyati boliwi kerek. Kommutatsiya noqatinin’ isletiliw da’rejesinin’ asiriw ha’m usi menen noqatlar sanin kemeytiriw ushin, bir kommutatsiya noqatin bir neshe jol menen baylanis ornatiwda isletiw mumkin boliwi maqsetinde muwapiq bolar edi.
Sonin’ ushin da kommutatsiya sistemalarinda kommutatsiya noqatlari sani kem ha’m olardin’ isletiliw da’rejesi joqari bolg’an sistemalar talap qilinadi. Bul ma’selelerdi ko’p zvenoli KB larin quriw joli menen sheshiw mumkin.