1-tema: İlim sotsial mádeniy qubılıs sıpatında Joba: Ilim túsiniginiń keń hám tar mánisleri. Ilim obrazı. Ilim rawajlanıwınıń tiykarǵı basqıshları

3. Ilim social-mádeniy qubılıs sıpatında bilim, iskerlik hám social institut.
Ilim social-mádeniy qubılıs sıpatında - Ilim- bul rawajlanıp, ósip atırǵan bilim sisteması, insannıń ətirap-əlemdi uzaq dawam etken ózlestiriwge, ózin qorshap turǵan haqıyqıy dúnya haqqında anıq həm tereń maǵlıwmat lıwǵa, bunday maǵlıwmatlardı saqlaw, qayta islew jəne onnan paydalanıwǵa qaratılǵan jəmiyetlik ań-sananıń ayrıqsha forması bolıp, shınlıq haqqında bilimlerdiń tutas, birlesken sisteması.
Ilim sociallıq institut sıpatında
Ilim sociallıq institut sıpatında házirgi zaman iliminiń strukturasına sáykes keletuǵın mekemelerdi, ilim tarawında minez-qulıqtıń turaqlı formaların anıqlaytuǵın sociallıq normalardıń, mádeniy úlgilerdiń jıynaǵın óz ishine qamtıydı. Oǵan ilimniń metodologiyalıq hám ulıwmateoriyalıq problemaları, arnawlı teoriyalar, ámeliy ilimler, etikalıq normalar hám bahalıqlar kiredi.
Ilimniń metodologiyalıq hám ulıwma teoriyalıq problemaları
dárejesi ilimniń filosofiya (metodologiyalıq hám dúnyaǵa kóz qaraslıq mazmunı) menen baylanısın, berilgen ilimniń ulıwma teoriyalıq
problemaların (obektlerdi tiplestiriw,sistemalastırıw, klassifikaciyalaw) óz ishine qamtıydı.
Arnawlı teoriyalar bir terepten joqarǵı dárejede toplanǵan ulıwma teoriyalıq bilimlerdiń differenciaciyasınıń nátiyjesin beredi, ekinshi tárepten, ol tómendegi ámeliy derejede toplanǵan mazmundı ulıwmalastırıw retinde payda boladı hám rawajlanadı.
Ámeliy ilimler ilimniń tikkeley praktikaǵa shıǵatuǵın tarawların óz ishine qamtıydı. Ilimniń etikalıq bahalıqları retinde biliwdi minnet sıpatında túsiniwge umtılıw, «urlamaw», «ótirik sóylemew», shınlıq ushın gúresiw, ilimpazdıń sociallıq juwapkershiligi alıp qaraladı.


4. Ilimniń tiykarǵı funkciyaları hám onıń tiykarǵı qásiyetleri.

Fanning funksiyalari. Fan funksiyalarining tasnifi muammosi

hanuzgacha bahsli bo‘lib qolmoqda. Bu holat qisman fan o‘z zimmasiga
yangi va yangi funksiyalami olib rivojlangani, qisman u ijtimoiy-
1 Qarang: Торосян В.Г. Концепции современного естествознания. - Краснодар, 1999. - 16 с.
16
madaniy hodisa sifatida amal qilib, obyektiv va shaxssiz qonuniyat
haqida emas, balki fan-texnika taraqqiyotining barcha yutuqlarini
amalga tatbiq etish haqida o'ylay boshlagani bilan izohlanadi. Fanning
ijtimoiy fimksiyalari haqidagi masala alohida va ustuvor ahamiyatga ega
muammo sifatida qayd etiladi.
Fanning asosiy maqsadi doim obyektiv bilimlami yaratish va
tizimga solish bilan bog‘liq bo'lgani tufayli, fanning zaruriy fimksiyalari
tarkibiga borliq jarayonlari va hodisalarini fanda kashf etilgan qonunlar
asosida tavsiflash, tushuntirish va bashorat qilish kiritilgan. Fan
ijtimoiy-madaniy hodisa sifatida, ko'p sonli munosabatlar, shu
jumladan, iqtisodiy, ijtimoiy-psixologik, mafkuraviy, ijtimoiy-tashkiliy
munosabatlarni o'z ichiga oladi. Bilish faoliyati madaniyat borIig‘i
bilan mushtarakdir.
Haqiqiy bilimni yaratish funksiyasi fan binosini quricvchi asosiy
funksiya hisoblanadi. U kichik funksiyalar: tavsiflash, tushuntirish,
prognoz qilishga bo 'linadi.
Fanning loyihalash-konstruksiyalash funksiyasi borliqni amalda о'zgartirish bosqichidan oldin keladi va har qanday darajadagi
intellektual izlanishning ajralmas qismi hisoblanadi. Loyihalashkonstruksiyalash funksiyasi mutlaqo yangi texnologiyalami yaratish
bilan bog‘liq boiib, bu bizning davrimizda o‘ta muhim ahamiyat kasb
etadi.
Fanning madaniy-texnologik funksiyasi insonning bilish faoliyati
subyekti sifatida materialga ishlov berish, uni o'zlashtirish va bilish
jarayoniga jalb qilish bilan bog'liqdir.
Fanning madaniy funksiyasi faqat samarali natija, ya’ni ilmiy
faoliyat natijalari madaniyatning umumiy salohiyatini ham tashkil etishi
bilan bog'liq emas. Fanning madaniy funksiyasi o‘zining protsessualligi
bilan kuchli. U avvalo, insonni faoliyat va bilish subyekti sifatida
shakllantirishni nazarda tutadi. Individual bilishning o‘zi faqat
madaniyatda qabul qilingan va mavjud bo‘lgan madaniylashtirilgan,
ijtimoiy shakllarda amalga oshiriladi. Individga bilish vositalari va
usullari tayyor holda taqdim etiladi. Individ ular bilan ijtimoiylashuv
jarayonida tanishadi. Tarixan u yoki bu davming kishilik jamiyati doimo
borliqni o‘rganishning umumiy leksik vositalariga ham, umumiy
vositalarga ham, maxsus tushunchalar va taomillarga ham ega bo‘
Ilmiy bilim hayotga chuqur kirib, odamlar ongi va
shakllantirishning muhim negizini tashkil etib, shaxsning shakllanishi
yuz beruvchi ijtimoiy muhitning ajralmas tarkibiy qismiga aylandi.