1 тажриба иши

II. ТАЖРИБА ҚУРИЛМАСИНИНГ БАЁНИ

4.1-расмда тажриба қурилмасининг чизма тасвири кўрсатилган. Қурилма изоляцион материал (4) (асбестоцемент)дан тайёрланган узунлиги =1,49 м, ички диаметри d₁=34 мм ва ташқи диаметри d₂=60 мм бўлган (1) қувурдан иборат. Қувурнингг ичига электр иситгич (6) жойлаштирилган. Ток кучи лаборатория автотрансформатори (2) билан созланади, амперметр ва вольтметр кўрсаткичлари бўйича сарфланган қувват аниқланади. Текширилаётган материалнинг ҳароратлари олтита - мис константали термопаралар ёрдамида ўлчанади, термопараларнинг иссиқ учлари изоляцион қатламнинг ички ва ташқи сиртларининг учта нуқтасида жойлаштирилган. Термопаранинг кавшарланган совуқ учини 0⁰С да сақлаш учун муз солинган Дьюар (7) идишига солинган. Термопаралар мослама (3) орқали потенциометр ПП-1(5)га уланади. Потенциометрда ўлчанилган иссиқлик ЭЮКни градусларга айлантириш учун 2-илова келтирилган. Иссиқлик оқимини бир ўлчамда таъминлаш учун қувурнинг узунлиги, диаметрига қараганда анчагина узун олинган, қувурнинг иккала томони изоляцияланган (8) ва электр иситгич қувур узунлиги бўйича бир хилда тақсимланган.

III. ТАЖРИБА ЎТКАЗИШ ТАРТИБИ ВА
НАТИЖАЛАРИНИ ИШЛАБ ЧИҚИШ
Тажриба ишининг баёнини ўқиб, танишиб чиққилгандан кейин, тажриба натижаларини ёзиш учун 2-жадвал тайёрланади.

4.1-расм

ўлчов асбобларини тўғри уланганлигини ва Дьюар идишида муз бор ёки йўқлигини ўқитувчи ёрдамида текшириб чиққач, қурилмани электр токи манбаига улаш ва тажриба ўтказиш мумкин. Барча ўлчовлар барқарор иссиқлик ҳолатида амалга оширилади. Ушбу ҳолат вақт ўтиши билан ўлчов асбобларининг кўрсаткичлари ўзгармаслиги билан ифодаланади ва у қурилмада 30-40 минутлар ўтгач қарор топади. Барқарор иссиқлик ҳолати қарор топгач асбоб кўрсаткичлари ёзиб олинади ва кейинги ҳолатга ўтилади. Бунинг учун ток кучини ўзгартириш керак.
Текширилаётган материалнинг иссиқлик ўтказувчанлик коэффициенти қуйидаги тенгламадан аниқланади:
= (3)
Электр қиздиргичдан ажралиб чиққан иссиқлик оқими Q қуйидаги ифодадан аниқланди:

Q = I  U (4)

Бу ифодадан: I – ток кучи, А;
U - кучланишни пасайиши, В.
(3) тенглама ёрдамида ҳисоблаб топилган иссиқлик ўтказувчанлик коэффиицентининг қиймати, қувурнинг ўртача ҳарорати t_¡Р га мос келади. Шунинг учун асбест қувурининг ўртача ҳарорати (5) ифодадан аниқланади:
t_¡Р= (5)
Ҳамма ҳолат натижалари асосида топилган ₁,... ₅ ва
t _1¡Р,...t_5¡Р лар асосида, иссиқлик ўтказувчанлик коэффициентининг ҳароратга боғлиқлик чизмаси -t координат системасида чизилади (4.2-расм).

4.2-расм
А
сбоцемент учун  = f( t_¡Р ) чизмаси тажриба тўғри ўтказилса, тўғри чизиқдан иборат бўлади. Бу тўғри чизиқнинг математик ифодаси қуйидагича ёзилади:

 = ₀ + в  t_¡Р (6)
Ч изманинг ордината ўқи билан кесишган нуқтасидаги ₀ нинг қиймати асбестнинг 0⁰С даги иссиқлик ўтказувчанлик коэффициентининг қийматидир. Чизма билан абцисса ўқи орасидаги  бурчакнинг tg қиймати (6) ифодадаги в коэффициенти қийматини ифодалайди.

Y. ИШ ЮЗАСИДАН ҲИСОБОТ

Ҳисоботда қуйидагилар бўлиши керак:

1. 
   Тажриба ишининг қисқа баёни;
   
2. 
   Тажриба қурилмасининг чизмаси;
   
3. 
   Тажриба натижалари ёзилган жадвал ва уларнинг натижаларини ишлаб чиқиш;
   
4. 
   Асбоцемент учун иссиқлик ўтказувчанлик коэффициентининг ҳароратга боғлиқлик чизмаси.