1. Silikat texnologiyasi. Keramika va shishalar ishlab chiqarish texnologiyasi

Gidravlik bog’lovchi materiallar. Gidravlik ohak.
Tarkibida 8 dan 20
%
gacha 
tuproq bo’lgan mergelli ohaktoshni pishirib, gidravlik ohak olinadi. Shaxtali yoki 
aylanuvchi humdonlarga solingan ohaktoshni 800—1000 °C temperaturada pishiriladi va 
tegirmonlarda tortilib, qurilishga yuboriladi. 
So’ndirib va tuyilib olingan gidravlik ohakni suv bilan qorishtirilgandan so’ng ohak 
hamiri hosil bo’ladi. Uning quyuqlanish vaqtidan keyingi qotish jarayoni suvda yoki nam 
ta’sirida ham to’xtamaydi. 
Gidravlik ohakning zichligi 2,2—3,0 g/sm
3
, hajmiy massasi 500—800 kg/m
3
. 
Qo’llanilishi
. Gidravlik ohakdan tayyorlangan qurilish qotishmalari gisht terishda, 
suvoqchilikda, poydevorlarni harsangtosh bilan terishda ko’p ishlatiladi. Uni ochiq joyda 
30 kundan ko’p saqlash mumkin emas. 

---

Portlandsement
ma’lum tarkibga ega bo’lgan tabiiy mergelni yoki ohaktosh va 
loyni (yoki shlakni) obdan pishirib olinadi. Portlandsement gidravlik bog’lovchi modda 
bo’lib, uning suvdagi mustahkamligi quruqlikdagi mustahkamligiga nisbatan birmuncha 
kattadir. 
Kukun qilib tuyilgan portlandsement uzatuvchi trubalar orqali nasoslar yordamida 
silindr shaklidagi po’lat yoki temir-betondan qurilgan minoraga solinadi. Minorada sement 
2—3 hafta saqlangandan keyin maxsus avtomatik tarozilarda tortib (qoplab yoki sisternali 
mahsus mashinada), ishlab chiqarishga yuboriladi. 
Xossalari
. Portlandsementning zichligi 3,03—3,15 g/sm
3
, hajmiy massasi (sochilgan 
holatda) 1000—1100 kg/sm
3
. Sement suv qorishmasidan hosil bo’lgan plastik hamirning 
qotish jarayoni sekin davom etadi. Plastik hamir avvalo zichlanadi, so’ng quyuqlasha 
boshlaydi. Sement hamirining plastikligi to’la yo’qolgandan keyin, unda qotish jarayoni 
boshlanadi. 
Sementni suv bilan qorishtirilgandan keyin unda gidratasiyalanish va gidrolizlanish 
deb ataluvchi murakkab fizik-kimyoviy o’zgarishlar boshlanadi. 
Sementning sifati uning siqilishga mustahkamlik chegarasi bilan aniqlanadi. Shunga 
qarab sementning oltita markasi, ya’ni 200, 250, 300, 400, 500, 600 markalari belgilangan. 
Sementning cho’zilishga mustahkamligi siqilishga mustahkamligiga qaraganda 10—20 
marta kam. Sement temir bilan yaxshi tishlashadi. Uning bu xossasi temir-beton tayyorlash 
uchun muhim ahamiyatga ega. 
Sanoatimiz oddiy portlandsementdan tashqari tez qotadigan oq rangli, sulfatlar 
ta’siriga chidamli, plastiklashtirilgan gidrofob, kislotabardosh, kengayadigan va boshqa xil 
sementlar ham ishlab chiqarmoqda. 
Tez qotadigan
600 markali sement bir sutkadan keyin 200— 400 markaga tushib 
qoladi. Bunday sement hosil qilish uchun klinker tarkibi o’zgartiriladi. Tez qotadigan 
sement ishlatib, namlab, termik ishlov bermasa ham 1—2 sutka ichida tegishli 
mustahkamlikka erishadigan beton buyumlar tayyorlash mumkin.