1-ШЎъба: педагогик технологиялардан самарали фойдаланиш муаммолари ва ечимлар

Ҳурмат билан профессор А.Р.Марахимов, ЎзМУ ректори. 
 
 

---

4 
ТАЪЛИМ ЖАРАЁНЛАРИДА МАСОФАЛИ ЎҚИТИШДАН 
ФОЙДАЛАНИШ: ЭВОЛЮЦИЯСИ
 
Джўраев Р.Ҳ.-Қори Ниѐзий номидаги ЎзПФИТИ, п.ф.д., академик 
Замонавий ахборот ва компьютер технологиялари, интернет тизими, 
рақамли ва кенг форматли телекоммуникациялар бугунги кунда масофадан 
ўқитиш шаклининг асосини ташкил этиб, бу жараѐнда бутун фаолият 
ахборот масаласига қаратилади. Бирор бир жараѐнга оид ахборотни тўлиқ 
ўрганишда, у тўғрисида тўпланган маълумотлар ҳажми ва ўзаро узвийлиги 
даражасидан келиб чиқиб, маълум восита ѐрдамида қайта ишланади ва 
ахборот эҳтиѐжмандларига етказилади.
Масофадан ўқитиш тарихига назар ташласак, унинг ривожланиши 
ахборотларни қайд этиш ва етказиш мақсадида пайдо бўлган имкониятлар 
билан боғлиқлигини кўришимиз мумкин.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ахборотларни қайд этиш ва етказиш имкониятларига мос 
равишда масофавий таълимнинг ривожланиши. 
 
Масофадан ахборот узатиш тушунчасини турли жараѐнларга оид 
ҳолатлар ва воқеликни ифодаловчи 
ибтидоий тасвирлар
(тош 
тасвирлар)нинг моҳияти ҳамда 
ѐзув
нинг пайдо бўлиши билан бевосита 
боғлаш мумкин. Инсоният томонидан маълум ахборотларни қайд этиш, 
макон ва вақт оралиқларида уни ўзидан бошқаларга етказишга қаратилган 
бундай ижодий фаолият натижасида ахборотни узатиш ва тарқатишнинг 
бирламчи усули юзага келди, бу эса инсонларнинг ахборотга бўлган 
эҳтиѐжини қондиришнинг дастлабки босқичини бошлаб берди. 
Жараѐнни ифодалаш 
Ибтидоий 
тасвирлар 
Ёзувлар 
Илк масофадан мулоқот 
Босма 
нашр 
Корреспондент таълим 
Овозли 
қурил-
малар 
Транслацияли таълим 
Фотография ва 
кинемотог-
рафия 
Алоқа ва 
ахборот 
узатиш 
тизимлари 
ЭҲМ 
Алоқа тизимлари ва 
компьютер 
техникасининг 
интеграциялашуви 
Масофавий таълим 

---

5 
Биргина, Марказий Осиѐ халқлари эрамиздан аввалги V асрдаѐқ 
ѐзувлардан фойдаланганлар, мазкур ѐзув-битиклар бизнинг кунларгача 
сақланиб қолинганлиги олимлар томонидан таъкидланади. Ўрта Осиѐда 
маҳаллий аҳолининг хоразмий, боҳтарий, суғдий, қадимги туркий ѐзувлари 
орқали тошга, сополга, чармга, ѐғочга, металлга, қоғозга ва бошқа 
буюмларга битилган шахсий мактублар, хўжалик, ҳуқуқий ва дипломатик 
ҳужжатлар, 
диний, 
ахлоқий-фалсафий 
матнларнинг 
парчалари, 
нумизматика материаллари (танга ѐзувлари)да акс эттирилган ахборотлар, 
нафақат макон (ўз даврига нисбатан), балки вақт (бизгача бўлган даврга 
нисбатан) масофасини ҳам босиб ўтган. 
Масофадан туриб берилаѐтган ахборот сифатида мактуб ѐки шеърий 
асарларни ҳам санаш мумкин. Шу билан бирга, Ўрта Осиѐда яшаб ўтган 
мутафаккирларимиз 
томонидан 
масофадан 
туриб 
берилаѐтган 
ахборотларида ўқитиш, ўргатиш, маълум жараѐнни бошқаришга 
йўналтирилган, расмий, ҳиссиѐтлардан холи, лўнда ва тушунарли 
маълумотлар акс этган ѐзувларни ҳам учратиш мумкин. Улар киши 
эҳтиросларини ифода этиб, мактуб эгасининг қарашлари, майллари, 
таклиф ҳамда истаклари баѐнигагина таяниб қолмай, илк масофадан 
мулоқот муҳитини қуришга қаратилганлиги билан ажралиб туради. 
Қўлѐзма шаклдаги ѐзувларнинг кўпайтириш, кўпчиликка ва кўп 
ҳудудга етказиш, сифатли сақлаш каби камчиликлари